Rajtarzy i rajtaria
Rajtarzy, znani również jako rajtaria, to jednostki kawalerii, która powstała w Niemczech w XVI wieku. Ich rozwój był wynikiem wprowadzenia broni palnej, co przyczyniło się do zmiany roli kawalerii w armii, przekształcając ją w jednostkę wspierającą piechotę. Kluczową postacią w upowszechnieniu rajtarii był Maurycy Orański.
Uzbrojenie i taktyka
Rajtarzy byli uzbrojeni w dwa pistolety oraz broń białą, taką jak rapier czy pałasz waloński. Typowy strój rajtarów obejmował rajtrok, kapelusz, spodnie i długie botforty. W zależności od kraju, rajtarzy mogli nosić różne formy zbroi, co prowadziło do podziału na rajtarię lekką i ciężką.
W walce stosowali taktykę karakolu oraz szarży, a król Gustaw II Adolf wprowadził rajtarię na szeroką skalę, wykorzystując jej potencjał w bitwach.
Rajtaria w historii
W 1632 roku Rosja sformowała pułk rajtarii do walki z Polską. Rajtarzy w armii rosyjskiej byli rekrutowani głównie spośród dzieci bojarskich, a ich uzbrojenie dostarczał car. W Europie Zachodniej lekką rajtarię wykorzystywano zarówno w walce, jak i do działań łupieżczych.
W Rzeczypospolitej rajtaria pojawiła się za czasów Stefana Batorego i istniała do początku XVIII wieku. Zorganizowana była w regimenty oraz kompanii, a litewska rajtaria była liczniejsza od koronnejszej. Mimo że rajtaria nie była typowo polskim typem jazdy, odniosła sukcesy w wielu bitwach, jak pod Gniewem czy Chocimiem.
W XVIII wieku zaczęto mylić pojęcia rajtarii i arkebuzerii, co związane było z reorganizacją armii. Ostatecznie, w 1717 roku, rajtaria została rozwiązana w Polsce.
Rajtaria w kulturze
Rajtaria znalazła swoje miejsce w sztuce, m.in. w obrazie Aleksandra Orłowskiego „Rajtar na białym koniu”, a także w filmowej adaptacji „Potopu” Henryka Sienkiewicza, gdzie przedstawiono technikę walki rajtarów.
Bibliografia
- Brian Todd Carey, Joshua B. Allfree, John Cairns: Wojny średniowiecznego świata. Techniki walki. Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 2008
- Konstanty Górski: Historya jazdy polskiej. Kraków 1895 (reprint: Wydawnictwo Kurpisz, Poznań 2004)
- Dariusz Kupisz: Smoleńsk 1632-1634, Bellona, 2001
- Leszek Podhorodecki: Chocim 1621, seria: „Historyczne bitwy”, Wyd. MON, Warszawa 1988
