Orzechy Ziemne (Arachis hypogaea)
Orzechy ziemne, znane również jako orzechy arachidowe lub fistaszki, to jednoroczna roślina z rodziny bobowatych, pochodząca z Ameryki Południowej. Uprawiana jest głównie w krajach tropikalnych i subtropikalnych, a w Polsce występuje jako efemerofit.
Morfologia
Orzechy ziemne osiągają wysokość do 70 cm. Charakteryzują się:
- Pierzastozłożonymi liśćmi, z dwiema parami owalnych listków.
- Żółtymi, motylkowymi kwiatami, z których tylko dolne przekształcają się w nasiona.
- Strąkami z włóknistą okrywą, zawierającymi 1-4 nasiona, zwane orzeszkami ziemnymi.
Biologia i Ekologia
Orzechy ziemne są roślinami geokarpicznymi, co oznacza, że ich owoce dojrzewają pod ziemią na głębokości 5-8 cm. Szypułka kwiatu wydłuża się po przekwitnięciu, wprowadzając strąk do gleby.
Zastosowanie
Orzechy ziemne są uprawiane w wielu krajach, z głównymi producentami takimi jak Chiny, Indie, Nigeria i Stany Zjednoczone. Łączna produkcja w 2019 roku wyniosła około 34 mln ton. W Europie uprawiane są w niewielkich ilościach.
W kuchni świeże nasiona są stosowane jako warzywo, a prażone i solone jako przekąska. W USA ponad 60% orzechów jest przeznaczanych do produkcji masła orzechowego.
Wpływ na zdrowie
Orzeszki ziemne są bogate w aminokwasy, które są istotnym składnikiem białek. Zawierają m.in.:
- Izoleucyna – 886 mg
- Leucyna – 1732 mg
- Lizyna – 886 mg
- Arginina – 3107 mg
- Kwas glutaminowy – 5399 mg
Jednak orzeszki ziemne są także silnymi alergenami, co może prowadzić do wstrząsu anafilaktycznego, nawet przy niewielkich ilościach. W Unii Europejskiej wymaga się oznaczania produktów zawierających orzechy. Badania wykazały, że wprowadzenie orzeszków do diety niemowląt może zmniejszać ryzyko alergii.
Należy również uważać na nieświeże orzeszki, ponieważ mogą zawierać toksyczne aflatoksyny.
Podsumowanie
Orzechy ziemne są nie tylko popularnym składnikiem kulinarnym, ale także rośliną o istotnym znaczeniu ekonomicznym. Ich zalety zdrowotne są znaczne, ale należy zachować ostrożność z powodu ryzyka alergii oraz obecności toksycznych substancji w nieświeżych owocach.
