Muszhuszu – Mityczny Wąż-Smok Mezopotamii
Muszhuszu (akad. mušḫuššu, sum. MUŠ.HUŠ) to mityczny wąż-smok z wierzeń mezopotamskich, uznawany za święte zwierzę wielu bogów. Jego pierwsze wzmianki sięgają okresu wczesnodynastycznego (ok. 2800–2350 p.n.e.), a ostatnie źródła pochodzą z epoki hellenistycznej.
Nazwa
Nazwa mušḫuššu pochodzi od sumeryjskiego MUŠ.HUŠ, tłumaczonego jako „rozjuszony wąż”. Alternatywne odczytania, takie jak sirrušu, są obecnie rzadziej stosowane.
Wygląd
Wyobrażenie Muszhuszu ewoluowało na przestrzeni wieków. W okresie staroakadyjskim przedstawiano go jako lwa z wężowym ogonem. Później, w okresie średniobabilońskim, zyskał długą szyję i głowę węża. Najsłynniejsze przedstawienie pochodzi z Bramy Isztar w Babilonie, gdzie został zidentyfikowany przez archeologa Roberta Koldewey’a.
Mitologia
Muszhuszu nie jest klasyfikowany ani jako bóg, ani demon. W mitologii mezopotamskiej był związany z bogami, lecz pełnił również funkcje ochronne. Powiązany z żywiołem wodnym, był jednym z potworów stworzonych przez Tiamat do walki z Mardukiem.
Pierwotnie związany z bogiem chtonicznym Ninazu, po zdobyciu Esznunny przez Hammurabiego, Muszhuszu zyskał nowe znaczenie, powiązany z Mardukiem i symbolizując siłę babilońskiego bóstwa. W okresie nowoasyryjskim stał się symbolem boga Aszura.
Funkcja apotropaiczna
Od końca III tys. p.n.e. Muszhuszu pełnił rolę „strażnika”, a jego wizerunki umieszczano przed wejściami do pomieszczeń. Znajdowane figurki apotropaiczne z jego wizerunkiem pochodzą z okresu nowoasyryjskiego.
Konstelacja
W starobabilońskim okresie konstelacja trzech gwiazd nosiła nazwę MULMUŠ, prawdopodobnie odpowiadającą gwiazdozbiorowi Hydry w astronomii greckiej.
Konotacje biblijne
Niektóre fragmenty Biblii mogą być inspirowane Muszhuszu. Księga Ezechiela (32:2–8) przypomina walkę Marduka z Tiamat, zaś Księga Daniela (14:23–28) wspomina kult węża czczonego przez Babilończyków.
Bibliografia
- Bach J., Drachen im alten Mesopotamien, Bielefeld 2019.
- Beaulieu P-A., The Babylonian Man in the Moon, „Journal of Cuneiform Studies” 51 (1999).
- Black J., Green A., Gods, Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia, London 1992.
- Horowitz W., The Babylonian Map of the World, „Iraq” 50 (1988).
- Koldewey R., Das Istartor in Babylon, „Mitteilungen der Deutschen Orient Gesellschaft” 19 (1903).
