Orzesznica wyniosła
Orzesznica wyniosła, znana również jako orzesznica brazylijska lub bertolecja (Bertholletia excelsa), to gatunek drzewa z rodziny czaszniowatych. Występuje w tropikalnych lasach górnego dorzecza Amazonki, głównie w Boliwii, Brazylii, Peru, a także w mniejszych liczbach w Kolumbii, Gujanie, Gujanie Francuskiej, Surinamie i Wenezueli.
Morfologia
Orzesznica wyniosła to potężne drzewo, które osiąga wysokość do 50 m. Charakteryzuje się:
- Liście: Naprzeciwległe, błyszczące, skórzaste, mierzące do 60 cm długości i 15 cm szerokości.
- Kwiaty: Duże, kremowe, o nieprzyjemnym zapachu, zebrane w grona. Mają 6-płatkową koronę oraz liczne pręciki i 1 słupek.
- Owoc: Kulista lub wydłużona torebka o masie 1–2 kg, z twardą, brązową owocnią, zawierająca 18–24 nasiona przypominające segmenty pomarańczy. Nasiona mają trójkątny kształt i są pokryte twardą łupiną.
Zagrożenie
Orzesznica wyniosła jest obecnie zagrożona z powodu degradacji swojego środowiska naturalnego oraz intensywnej eksploatacji przez człowieka. Długowieczność drzew oraz intensywny zbiór owoców utrudniają regenerację populacji. Uprawy plantacyjne nie przyniosły znaczących rezultatów, co przyczyniło się do spadku eksportu orzechów brazylijskich o ponad połowę w latach 1970-1980. Mimo to, większość dostępnych orzechów na rynku pochodzi z dziko rosnących drzew.
Orzesznica jest źródłem:
- Olej: Wykorzystywany w przemyśle spożywczym, jako smar oraz do produkcji mydła.
- Drewno: Czerwonobrunatne drewno jest cenione w meblarstwie i budownictwie.
- Kora: Dostarcza garbników.
Podsumowanie
Orzesznica wyniosła to cenny gatunek drzewa, który odgrywa istotną rolę w ekosystemach tropikalnych, lecz stoi przed poważnymi zagrożeniami związanymi z działalnością człowieka.
