Presupozycja w logice
Presupozycja to w logice sąd, który musi być prawdziwy, aby przypisać zdaniu wartość logiczną (prawdę lub fałsz). Jest to wniosek wynikający zarówno z danego zdania, jak i z jego negacji. Na przykład, zdania „Obecny król Francji jest łysy” i „Obecny król Francji nie jest łysy” mają tę samą presupozycję: „Francja ma obecnie króla”.
Rodzaje presupozycji
Presupozycje najczęściej występują w kontekście sądów egzystencjalnych, które są presuponowane przez zdania zawierające deskrypcje określone. Przykłady to:
- „Andrzej nie pamięta nazwy najdłuższej rzeki świata” – presupozycja: „Istnieje najdłuższa rzeka świata” oraz „Istnieje Andrzej”.
Innym przykładem są wyrażenia faktyczne, takie jak „wiedzieć, że…” czy „cieszyć się, że…”. Na przykład, w zdaniu „Anna cieszy się, że dostała prezent”, presupozycją jest: „Anna dostała prezent”.
Presupozycje w języku potocznym
W mowie potocznej presupozycje mogą zawierać ukryte myśli. Przykłady obejmują:
- „Oficjalne źródła podają…” – sugeruje, że istnieją również źródła nieoficjalne.
- „Szukamy porozumienia” – zakłada, że „jeszcze nie ma porozumienia”.
- „Czy wolałby pan spotkać się ze mną w środę czy w czwartek?” – presupozycja: „pan chciałby się ze mną spotkać”.
Presupozycje nie zawsze są świadome ani wypowiadane. Mogą być używane do przemycania nieprawdziwych faktów, jak w pytaniu „Kiedy przestał pan bić żonę?”, które zakłada, że osoba pytana biła żonę. Takie pytania mogą realnie wpływać na postrzeganie rzeczywistości przez rozmówcę.
Linki zewnętrzne
Bibliografia
- Stephen C. Levinson (2010): Pragmatyka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
