Związek Powstańców Śląskich
Związek Powstańców Śląskich (ZPŚ) to organizacja kombatancka, która została założona w 1923 roku przez Alfonsa Zgrzebnioka. Jej celem była integracja uczestników powstań śląskich z lat 1919, 1920 i 1921.
Historia i podziały
Po przewrocie majowym w 1926 roku ZPŚ poparł rządy sanacji, co doprowadziło do rozłamu w organizacji. W wyniku tego powstał Narodowy Związek Powstańców i Byłych Żołnierzy, który funkcjonował do 1932 roku. Nowa organizacja związana była z Chrześcijańską Demokracją i Wojciechem Korfantym, co prowadziło do rywalizacji z ZPŚ, w którym dominowali zwolennicy Józefa Piłsudskiego. Oba ugrupowania prowadziły ze sobą spór na łamach prasy oraz organizowały odrębne obchody rocznicowe.
W październiku 1937 roku do ZPŚ dołączyło Stowarzyszenie Powstańców Śląskich „Legion Śląski” z prezesem Karolem Polakiewiczem. Po połączeniu, nowym prezesem łódzkiego środowiska b. powstańców został Lucjan Sumiński.
Działalność w czasie II wojny światowej
W 1939 roku ochotnicy z ZPŚ brali udział w walkach na Górnym Śląsku przeciwko niemieckim bojówkom. W latach 1939–1944 ZPŚ działał w konspiracji. Po wojnie, w 1945 roku, organizacja została reaktywowana pod nazwą Związek Weteranów Powstań Śląskich, a w 1949 roku weszła w skład ZBoWiD-u.
Organizacja i działalność
Organem prasowym Związku była gazeta „Powstaniec Śląski”, a od numeru 9 – „Powstaniec”. W skład ZPŚ wchodził również Związek Młodzieży Powstańczej. Do głównych działaczy Związku należeli:
- Alfons Zgrzebniok
- Jan Wyglenda
- Walenty Fojkis
- Karol Grzesik
- Józef Grzegorzek
- Maksymilian Iksal
- Rudolf Kornke
Honorową członkinią była Wiktoria Niegolewska.
Bibliografia
- Kazimierz Popiołek, Historia Śląska – od pradziejów do 1945 roku, Katowice 1984.
- Henryk Zieliński, Rola powstania wielkopolskiego oraz powstań śląskich w walce o zjednoczenie ziem zachodnich z Polską (1918–1921), Warszawa 1969.
