Ułaskawienie

Ułaskawienie

Ułaskawienie to akt, w ramach którego organ władzy wykonawczej lub ustawodawczej ingeruje w kompetencje władzy sądowniczej, najczęściej poprzez darowanie kary lub złagodzenie postanowień wyroku sądowego.

Państwa, w których występuje

Polska

Historia

I Rzeczpospolita

W I Rzeczypospolitej prawo łaski było wykonywane przez sąd sejmowy, który mógł unieważnić wyrok sądów szlacheckich, uznając go za niesłuszny lub zbyt surowy. Zgodnie z Konstytucją 3 maja, król miał prawo łaski w odniesieniu do wyroków śmierci, z wyjątkiem zbrodni stanu.

Okres zaborów i Księstwo Warszawskie

W Księstwie Warszawskim oraz Królestwie Polskim prawo łaski nadawano królowi, który mógł darować lub zwolnić od kary.

II Rzeczpospolita

W II Rzeczypospolitej prawo łaski przysługiwało Prezydentowi, z wyjątkiem ministrów skazanych przez Trybunał Stanu.

PRL

W latach 1944–1952 prawo łaski należało do Prezydenta Krajowej Rady Narodowej lub Prezydenta RP. Po 1952 roku prawo to przeszło na Radę Państwa.

III Rzeczpospolita

W obowiązującej Konstytucji z 1997 roku, art. 139 określa, że prawo łaski stosuje Prezydent RP, z wyłączeniem osób skazanych przez Trybunał Stanu. Nie sprecyzowano szczegółowych zasad stosowania prawa łaski.

W 2017 roku Sąd Najwyższy orzekł, że prawo łaski można stosować tylko wobec osób skazanych prawomocnym wyrokiem sądu. W 2018 roku Trybunał Konstytucyjny uznał, że prawo łaski obejmuje również przypadki abolicji indywidualnej.

Najbardziej znane akty ułaskawień

• 1993 – Lech Wałęsa ułaskawia Andrzeja Banasiaka i Zbigniewa K.
• 1999 – Aleksander Kwaśniewski ułaskawia Petera Vogla.
• 2005 – Aleksander Kwaśniewski ułaskawia Zbigniewa Sobotkę.
• 2009 – Lech Kaczyński ułaskawia Adama S.
• 2009 – Lech Kaczyński ułaskawia trzech braci Winków.
• 2015 – Andrzej Duda ułaskawia Mariusza Kamińskiego i Macieja Wąsika.
• 2012 i 2023 – Jerzy Jachowicz ułaskawiony przez Bronisława Komorowskiego i Andrzeja Dudę.

Inne państwa

Francja

W Francji prawo łaski przysługuje Prezydentowi Republiki, który może częściowo lub całkowicie uwolnić skazanych od kary bez obowiązku uzasadniania decyzji.

Indie

W Indiach prawo łaski wykonuje Prezydent na szczeblu federalnym oraz gubernatorzy na szczeblu stanowym, z szerokim zakresem możliwości w odniesieniu do kar.

Podsumowanie

Ułaskawienie jest istotnym elementem systemu prawnego w wielu krajach, w tym Polsce, gdzie jego zastosowanie i zasady regulowane są przez konstytucję oraz praktykę prawną. Przykłady znanych aktów ułaskawienia ilustrują jego znaczenie w polskiej polityce.