System oświaty w Polsce
System oświaty w Polsce to struktura organizacyjna edukacji, zapewniająca prawo do nauki poprzez kształcenie, wychowanie i opiekę. Obejmuje publiczne i niepubliczne przedszkola, szkoły podstawowe, szkoły ponadpodstawowe, policealne, artystyczne, szkoły specjalne oraz placówki opiekuńczo-wychowawcze. Żłobki, kluby dziecięce, zakłady poprawcze ani uczelnie wyższe nie wchodzą w skład tego systemu.
Podstawy prawne
Obowiązek szkolny w Polsce został wprowadzony w 1808 roku. Zgodnie z Konstytucją RP, każdy ma prawo do nauki, a edukacja jest obowiązkowa od 7. roku życia do ukończenia szkoły podstawowej. System oświaty reguluje ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe oraz ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty.
Nauczyciele i inni pracownicy
Funkcjonowanie systemu opiera się na działaniach nauczycieli i pracowników oświaty, którzy mają obowiązek podnoszenia swoich kwalifikacji w ramach awansu zawodowego.
Finansowanie
Finansowanie oświaty reguluje ustawa z dnia 27 października 2017 r. Subwencja oświatowa jest uzależniona od liczby uczniów, z zastosowaniem różnych wag dla kategorii uczniów i rodzajów szkół.
Jednostki organizacyjne
Jednostki organizacyjne dzielą się na szkoły i placówki oświatowe, które mogą tworzyć zespoły. Przepisy dotyczące szkół stosują się do wszystkich rodzajów szkół i przedszkoli.
Wychowanie przedszkolne
Dzieci w wieku od 3 do 6 lat uczęszczają do przedszkola, a 6-latki są objęte obowiązkowym wychowaniem przedszkolnym. Wychowanie może odbywać się w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych oraz punktach przedszkolnych.
Szkoły podstawowe
Ośmioletnia szkoła podstawowa jest podzielona na dwa etapy: klasy I–III i IV–VIII. W klasach I–III realizowana jest edukacja wczesnoszkolna pod kierunkiem jednego nauczyciela. W klasach IV–VIII uczniowie uczą się przedmiotów z nauczycielami specjalistami. Na koniec szkoły uczniowie przystępują do egzaminu, który jest wymagany do ukończenia podstawówki, a jego wyniki są brane pod uwagę przy rekrutacji do szkół ponadpodstawowych.
Szkoły ponadpodstawowe
Rodzaje szkół ponadpodstawowych obejmują:
- Licea ogólnokształcące – 4 lata, umożliwiają przystąpienie do egzaminu maturalnego.
- Technika – 5 lat, umożliwiają uzyskanie tytułu technika.
- Szkoły branżowe I stopnia – dawne zasadnicze szkoły zawodowe.
- Szkoły policealne – dla absolwentów liceów i techników, oferujące naukę zawodową.
- Szkoły branżowe II stopnia – dla absolwentów branżowych szkół I stopnia.
- Szkoły przysposabiające do pracy – dla uczniów z niepełnosprawnościami.
Skala ocen
Oceny w szkołach podstawowych ustala się w skali 6-stopniowej, a roczne oceny z zachowania mają formy opisowe. Ocenianie jest regulowane przez statut szkoły.
Ranking PISA
W rankingu PISA z 2012 roku polscy gimnazjaliści zajęli wysokie miejsca w umiejętnościach matematycznych, czytania i naukach przyrodniczych.
Reformy systemu oświaty w Polsce
W polskim systemie oświaty miały miejsce dwie kluczowe reformy: w 1999 i 2017 roku, które wprowadziły istotne zmiany w strukturze i programach nauczania.
