Refektarz – Jadalnia Klasztorna
Refektarz, znany także jako refectorium, to duże pomieszczenie w klasztorach, seminariach duchownych oraz dawnych zamkach rycerskich, które pełniło funkcję jadalni. Szczególnie charakterystyczny był dla średniowiecznych klasztorów.
Umiejscowienie i Architektura
Refektarze zazwyczaj znajdowały się przy wirydarzu, w skrzydle oddalonym od kościoła, najczęściej na południowej lub północnej stronie. Architektonicznie były zbliżone do kapitularza, charakteryzując się dużymi oknami i sklepieniem krzyżowym. Wejścia do refektarza prowadziły z krużganka.
Funkcje i Zasady
W zamkach krzyżackich refektarz pełnił rolę jadalni oraz miejsca zgromadzeń dla członków konwentu. Odbywały się tu cotygodniowe kapituły oraz spotkania towarzyskie, które były regulowane przez zasady zakonne. W refektarzu wprowadzono hierarchiczny podział miejsc przy stole:
- Pierwszy stół dla członków konwentu
- Drugi dla półbraci i służących
- Trzeci dla czeladzi zamkowej
Przed i po posiłkach odmawiano modlitwy, a bracia kapłani udzielali błogosławieństwa. Posiłki spożywano w milczeniu, towarzysząc im czytaniami biblijnymi. Na ogół serwowano dwa posiłki dziennie, w tym jaja, ser, ryby oraz mięso trzy razy w tygodniu, popijane słabym piwem lub wodą. W czasie postu menu ograniczało się do jednego posiłku bezmięsnego oraz kolacji z napojem.
Wyposażenie Refektarza
Refektarz był skromnie urządzony, z przestronnym stołem, ławami, szafą lub skrzynią na naczynia, pulpitem do czytania oraz lavabo. Było to najprzytulniejsze pomieszczenie zamku, dobrze oświetlane w ciągu dnia, a po zmroku za pomocą ognia z kominka oraz świec. W refektarzu znajdował się największy w zamku kominek, a pomieszczenie ogrzewane było również przez kuchnię i piekarnię znajdującą się poniżej.
Podsumowanie
Refektarz odgrywał istotną rolę w życiu klasztornym i zamkowym, będąc miejscem zarówno codziennych posiłków, jak i spotkań. Jego architektura sprzyjała wspólnemu życiu duchowemu i społecznemu, a zasady użytkowania odzwierciedlały hierarchię w społeczności zakonnej.
