Plan Balcerowicza
Plan Balcerowicza to program reform gospodarczo-ustrojowych, który rozpoczął się 1 stycznia 1990 roku, mający na celu transformację z gospodarki scentralizowanej do rynkowej. Jego głównym realizatorem był Leszek Balcerowicz, wicepremier i minister finansów w rządzie Tadeusza Mazowieckiego.
Podstawowe założenia i realizacja
Grupa ekspertów, w tym dr Stanisław Gomułka i dr Stefan Kawalec, opracowała plan we wrześniu 1989 roku, opierając się na wcześniejszych zamysłach prof. Jeffreya Sachsa. Plan został przedstawiony publicznie 6 października 1989 roku i miał na celu stabilizację makroekonomiczną, w szczególności redukcję inflacji. Z uwagi na szybkie tempo wdrażania, plan określany jest jako terapia szokowa.
W wyniku reform udało się obniżyć inflację i deficyt budżetowy, jednak towarzyszyły temu liczne problemy:
- Bankructwa i likwidacje przedsiębiorstw państwowych.
- Redukcja zatrudnienia, co doprowadziło do wzrostu bezrobocia do 16,4% w 1993 roku.
- Wprowadzenie międzynarodowego Funduszu Stabilizacji Złotego oraz zamrożenie kursu złotego.
Krytyka planu
Plan Balcerowicza spotkał się z krytyką za negatywny wpływ na życie wielu Polaków, w szczególności pracowników państwowych. Do najczęściej wskazywanych problemów należą:
- Spadek stopy życiowej wielu grup społecznych.
- Brak ochrony rynku wewnętrznego podczas transformacji.
- Załamanie popytu wewnętrznego i wzrost importu.
- Pauperyzacja społeczeństwa oraz upadek wielu przedsiębiorstw.
Niektóre z kontrowersyjnych elementów reform to:
- Ustawa o uporządkowaniu stosunków kredytowych, która negatywnie wpłynęła na kredytobiorców.
- Utrzymanie stałego kursu dolara, co spowodowało spadek siły nabywczej oszczędności.
Publiczne poparcie i ocena
Na początku 1990 roku poparcie dla planu wynosiło około 50%, jednak z czasem malało. Po najtrudniejszym okresie reform (1990-1993) oraz odejściu Balcerowicza z rządu, publiczna ocena planu ulegała zmianom, często związanym z koniunkturą gospodarczą w Polsce.
