Obrona konieczna
Obrona konieczna stanowi okoliczność wyłączającą bezprawność czynu zabronionego, co oznacza, że sprawca nie będzie ścigany za działanie w obronie. Jest to jeden z kontratypów w prawie karnym, a także dopuszczalny środek ochrony posiadania w prawie cywilnym.
Na mocy Kodeksu karnego z 1997 roku, obrona konieczna jest prawem, które pozwala na odpieranie bezpośrednich, bezprawnych zamachów na dobra chronione prawem. Przepisy dotyczące obrony koniecznej zawarte są w artykule 25 Kodeksu karnego.
Warunki obrony koniecznej
Obrona konieczna może być podjęta tylko w przypadku zamachu, który jest:
- Bezprwawny: czyn sprzeczny z obowiązującym prawem.
- Rzeczywisty: zamach musi mieć charakter obiektywny, a nie opierać się na wyobrażeniach.
- Bezpośredni: stwarzać natychmiastowe niebezpieczeństwo dla dobra chronionego.
Konieczność obrony koniecznej
Definiuje działania niezbędne do odparcia zamachu. W doktrynie wyróżnia się różne interpretacje:
- Subsydiarność: obrona jest usprawiedliwiona tylko, gdy nie ma innego sposobu na uniknięcie zamachu.
- Samoistność: wystarczającym powodem do obrony jest sam bezprawny zamach.
- Względna subsydiarność: obrona jest dozwolona, gdy jest konieczna w sensie humanistycznym.
Granice obrony koniecznej
Obrona konieczna ma na celu odpieranie zamachu wyłącznie na dobro napastnika. Nie można działać kosztem dobra osoby trzeciej, a środki obrony powinny być proporcjonalne do wartości chronionego dobra. W przypadku nieproporcjonalnych działań, może dojść do naruszenia prawa.
Przekroczenie granic obrony koniecznej
Przekroczenie granicy obrony koniecznej ma miejsce, gdy środki obrony są niewspółmierne do niebezpieczeństwa zamachu. W takim przypadku, naruszenie dobra napastnika może skutkować odpowiedzialnością karną, jednak sąd ma prawo zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, zwłaszcza gdy przekroczenie było wynikiem strachu lub wzburzenia.
Dawniejsze regulacje
Przepisy dotyczące obrony koniecznej zmieniały się w historii, jednak zasada działania w obronie koniecznej pozostała w zasadzie niezmieniona. W Kodeksie karnym z 1932 oraz 1969 roku znajdowały się podobne postanowienia dotyczące obrony koniecznej i jej granic.
Prawo wykroczeń
Obrona konieczna jest również uregulowana w prawie wykroczeń na podstawie art. 15 Kodeksu wykroczeń, gdzie jej zasady są analogiczne do przepisów Kodeksu karnego, jednak nie przewidują nadzwyczajnego złagodzenia kary.
