Njaja i wajsieszika

Njaja i Wajsieszika

Njaja i Wajsieszika to dwa ortodoksyjne systemy filozofii indyjskiej, które z czasem połączyły się w jeden. Njaja koncentruje się na logice i teorii wnioskowania, podczas gdy Wajsieszika jest atomistycznym podejściem do filozofii przyrody. Oba systemy operują na siedmiu kategoriach rzeczywistości: substancji, jakości, czynności, relacji, szczególności, zawieraniu się oraz niebycie. Filozofia przyrody Wajsiesziki głosi, że wszystkie materiały składają się z niezniszczalnych atomów, a po zakończeniu epoki światowej następuje rozpadowe chaos, z którego wyłania się nowy świat.

Historia Njaji

Njaja ma długą historię, z wieloma wybitnymi przedstawicielami i ich dziełami:

• Akszapada Gautama (I-IV wiek): „Njaja sutra”
• Pakszilaswamin Watsjajana (V wiek): „Njajabhaszja”
• Uddjotakara Bharadwaja (VII wiek): „Njajawarttika”
• Waćaspati Miśra: „Njajawarttikatatparjatika”
• Dźajanta Bhatta (IX wiek): „Njajamańdżari”
• Bhasarwadźńa: „Njajasara”, „Njajabhuszana”
• Udajanaćarja (X wiek): „Njajawarttikatatparjaparisiudhi”

Nowa szkoła Njaji

Nowa szkoła Njaji rozwijała teorię poznania oraz logikę w połączeniu z filozofią przyrody Wajsiesziki:

• Śiwaditija (ok. 1100–1150 r.): „Supta-padarthi”
• Waradaradża Miśra (ok. 1100–1150 r.): „Tarkika-raksa”
• Keśawa Miśra (ok. 1225–1275 r.): „Tarka-bhesa”
• Gangeśa Kaśjapa: „Tattvacintamani”
• Wasudewa Miśra (XV–XVI wiek)
• Raghunatha Siromani (1477-1547)

Historia Wajsiesziki

Wajsieszika również ma bogatą historię, z licznymi przedstawicielami:

• Kanada Kasjapa (II-III wiek): „Vaisesika sutra”
• Czandramati (V wiek): „Dasiapadarthasiastra”
• Praśastapada (VI wiek): „Padartha-dharma-sangraha”
• Czandrananda: „Vaisesika sutra vritti”
• Wjomasiwa (IX wiek): „Wjomawati”

Nowa szkoła Wajsiesziki

Nowa szkoła Wajsiesziki rozwijała się w X wieku i później:

• Udajana (X wiek): „Kiranawali”
• Sridhara (X wiek): „Njajakandali”
• Siankara Miśra (XV wiek): „Vaisesika-sutropaskara”

Bibliografia

• Frauwallner, E., Historia filozofii indyjskiej, Warszawa, PWN, 1990
• Filozofia Wschodu, red. Beaty Szymańskiej, Kraków, Wyd.U.J. 2001
• Frederic, L., Słownik cywilizacji indyjskiej, Katowice, Książnica, 1998