Marceli Nowotko – Życiorys
Marceli Nowotko, właściwie Marceli Nowotka, pseudonimy „Marian” i „Stary”, urodził się 8 lipca 1893 roku w Warszawie i zmarł 28 listopada 1942 roku w tym samym mieście. Był polskim robotnikiem, ślusarzem oraz działaczem socjaldemokratycznym i komunistycznym. W 1916 roku dołączył do Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy, a od 1918 roku był członkiem Komunistycznej Partii Polski (KPP).
Nowotko pochodził z wielodzietnej rodziny robotniczej. Po ukończeniu szkoły ludowej pracował jako ogrodnik i ślusarz. Jego poglądy polityczne kształtował Kazimierz Tomaszewski, działacz SDKPiL. W 1918 roku współorganizował Radę Robotniczo-Chłopską w Ciechanowie oraz był aktywny w lokalnych związkach zawodowych.
W okresie międzywojennym Nowotko pełnił różne funkcje w KPP, w tym był członkiem KC oraz kierownikiem Wydziału Rolnego. W latach 1929–1933 był więziony za działalność komunistyczną. Po odzyskaniu wolności, działał w sowieckich strukturach władzy.
Okres II wojny światowej
W 1941 roku Nowotko w Moskwie współorganizował grupę inicjatywną, która doprowadziła do powstania Polskiej Partii Robotniczej (PPR) oraz Gwardii Ludowej. W styczniu 1942 roku został pierwszym I sekretarzem PPR. Jego działalność obejmowała stworzenie komórki dezinformacyjnej w Gwardii Ludowej, która miała na celu rozbicie struktur Armii Krajowej.
Śmierć
28 listopada 1942 roku Nowotko został znaleziony martwy w Warszawie. Po jego śmierci pojawiły się różne teorie na temat okoliczności zgonu. Bolesław Mołojec, z którym Nowotko miał się spotkać, początkowo twierdził, że nie wie, co się stało, a później zmienił zeznania, mówiąc o napadzie. W następstwie wydarzeń Mołojec przejął funkcję sekretarza PPR, a Nowotko został pośmiertnie odznaczony Orderem Krzyża Grunwaldu I klasy.
Okoliczności śmierci Nowotki nigdy nie zostały w pełni wyjaśnione, co rodziło kontrowersje i spekulacje. Po wojnie był wielokrotnie upamiętniany, a jego imię nadano wielu obiektom w Polsce.
