Mandaizm
Mandaizm, znany również jako mandeizm, to religia monoteistyczna, która łączy elementy wierzeń egipskich, żydowskich, chrześcijańskich, gnostyckich i perskich. Termin „manda” oznacza „naukę”, co odpowiada greckiemu „gnoza”. Wyznawcy mandeizmu, zwani mandejczykami, odrzucają wszelkie formy przemocy i przelewu krwi. Historycznie zajmowali się jubilerstwem.
Obecnie mandejczycy żyją głównie w Iraku (około 10-30 tys. osób) w miejscowościach takich jak Nasirijja, Bagdad i Basra, a także w Iranie (do 10 tys. osób) w Teheranie i Szirazie. Niewielka grupa osiedliła się również w Australii, gdzie stara się zachować swoje tradycje.
Religia mandejska
Święte pisma mandeizmu noszą nazwę Ginzâ (skarb). Kluczowe teksty to Księga Jana Chrzciciela (Sidra da Jahja) oraz zbiór hymnów Kulasta. Kapłani, zwani nazarejczykami (Naṣuraiia), pełnią ważną rolę w społeczności.
Chrzest jest centralnym rytuałem, inspirowanym chrztem w Jordanie przez Jana Chrzciciela. Mandejczycy budują swoje świątynie (mandi) w pobliżu strumieni, które nazywają „Jordanem”. Język aramejski, używany w czasach Jezusa, jest wciąż stosowany w ich liturgii. Mandeizm uznawany jest za jedną z ostatnich religii gnostyckich.
W Księdze Jana Chrzciciela Jan jest opisany jako prawdziwy prorok, podczas gdy Jezus przedstawiany jest jako fałszywy. Mandejczycy potępiają celibat i ascetyzm, praktykując komunię z chleba i wody, czasami z dodatkiem wina. Choć znają postacie ze Starego Testamentu, nie uznają tej księgi za świętą.
Historia
Mandeizm ma prawdopodobnie starsze korzenie niż chrześcijaństwo. W przeszłości mandejczycy zamieszkiwali tereny Palestyny, ale nie można ich zaliczyć do judaizmu. W 792 roku teolog Theodore bar Konai zasugerował, że mandejczycy pochodzą od heretyckiej sekty związanej z Janem Chrzcicielem.
W XVII wieku misjonarze jezuiccy błędnie nazwali ich „chrześcijanami św. Jana”, myląc ich z odłamem chrześcijaństwa. Mandejczycy uważają, że ich religia jest bardzo stara i wywodzi się z Egiptu. Po prześladowaniach w 37 roku n.e. uciekli do Persji.
Jako grupa często prześladowana, mandejczycy pozostali zamknięci i mało znani, co sprawiło, że ich religia i język są wciąż mało zbadane. Pierwsze poważne badania nad mandejczykami przeprowadziła Ethel Drower przed II wojną światową, a jej prace stanowią podstawę dla późniejszych badań.
