Łukasz Górnicki – Życiorys
Łukasz Górnicki herbu Ogończyk (1527-1603) był polskim humanistą, poetą, pisarzem politycznym, tłumaczem oraz sekretarzem królewskim Zygmunta Augusta. Urodził się w Oświęcimiu, w rodzinie ubogich mieszczan. W młodości znaczący wpływ na jego rozwój miał wuj, Stanisław Gąsiorek, który sprowadził go do Krakowa i wspierał w studiach oraz karierze.
Kariera na dworze królewskim
Górnicki rozpoczął służbę dworską około 1545 roku. Pracował m.in. u biskupa Samuela Maciejowskiego oraz biskupa Andrzeja Zebrzydowskiego, a od 1552 roku w kancelarii królewskiej. W 1559 roku został sekretarzem królewskim, a także bibliotekarzem Zygmunta Augusta, pełniąc tę funkcję przez prawie 13 lat.
W tym okresie Górnicki zyskał uznanie jako poeta oraz tłumacz. Jego najważniejszym dziełem jest przeróbka Il Cortegiano Baldassare Castiglione, zatytułowana Dworzanin polski, którą zadedykował królowi w 1565 roku. Utwór ten jest adaptacją włoskiego arcydzieła, dostosowaną do polskich realiów.
Starosta tykociński
Po nobilitacji w 1561 roku, Górnicki objął starostwo tykocińskie oraz wasilkowskie. W Tykocinie zajął się literaturą, jednak jako starosta zasłynął z surowego traktowania chłopów. Jego działania spotkały się z oporem szlachty, co doprowadziło do konfliktów i skarg. W 1578 roku szlachta uchwaliła, aby bronić się przed nim jak przed wrogiem ojczyzny.
W obliczu osobistych tragedii, w tym śmierci bliskich, Górnicki powrócił do działalności literackiej, publikując m.in. wierszowany przekład tragedii Seneki oraz traktat o dobrodziejstwie. Jego prace krytycznie odnosiły się do polskiego wymiaru sprawiedliwości i polityki.
Ostatnie lata życia
W ostatnich latach Górnicki skupił się na pisaniu. Jego ostatnią większą pracą były Dzieje w Koronie polskiej, które ukazały się w 1637 roku. Zmarł 22 lipca 1603 roku w Lipnikach pod Tykocinem, a jego życie i twórczość pozostawiły trwały ślad w polskim humanizmie.
Upamiętnienie
W Tykocinie oraz w Oświęcimiu znajdują się pomniki i tablice upamiętniające Górnickiego. Jest on również patronem Miejskiej Biblioteki Publicznej w Oświęcimiu oraz Miejskiego Gimnazjum nr 2.
Dzieła
- Rozmowa O Elekcyey, o Wolności, o Prawie y obyczaiach Polskich, Kraków 1616
- Droga do zupełnej wolności, 1650
- Dzieje w Koronie polskiej, wydane pośmiertnie w 1637
Górnicki pozostaje jednym z najważniejszych pisarzy renesansowych w Polsce, a jego prace przyczyniły się do rozwoju literatury i myśli politycznej w kraju.
