|biskupi współkonsekrowani =
}}
Leon XIII (, ; właśc. Gioacchino Vincenzo Raphaelo Luigi Pecci, wym. []; ur. 2 marca 1810 w Carpineto, zm. 20 lipca 1903 w Watykanie) – włoski duchowny rzymskokatolicki, arcybiskup Perugii w latach 1846–1878, kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego w latach 1877–1878, 256. papież w okresie od 20 lutego 1878 do 20 lipca 1903.
Życiorys
Wczesne życie
Urodził się w zubożałej rodzinie szlacheckiej, jako syn Ludovica Pecciego i Anny Prosperi-Buzi. Rodzina Peccich była uboga, ale szczyciła się starymi szlacheckimi tradycjami, zwłaszcza matka wywodziła swój ród od słynnego Cola di Rienzo. Ojciec był pułkownikiem w milicji baronalnej. Po wejściu Francuzów sprawował też funkcje administracyjne w nowym zarządzie miasta. Rodzina była liczna, a przyszły papież był szóstym dzieckiem, obok trzech braci i dwóch sióstr. Jego bratem był kardynał Giuseppe Pecci.
Kształcił się w kolegium jezuickim w Viterbo, do którego trafił wraz z bratem Giuseppem w 1818 r. Nauka trwała 6 lat.
Kreował 147 kardynałów na dwudziestu siedmiu konsystorzach. Za czasów Leona XIII w Polsce powstał mariawityzm, a w Stanach Zjednoczonych – Narodowy Kościół katolicki.
Łącznie powołał 248 nowych biskupstw, a także pierwszego delegata w USA. W latach 90 XIX w. napisał dwa listy apostolskie: Praeclara i Satis cognitum, skierowane do chrześcijan niekatolickich, których zaprosił do ponownego przyłączenia się do Kościoła rzymskokatolickiego.
Sprawy kościelne i społeczne
18 sierpnia 1883 otworzył Tajne Archiwa Watykanu, umożliwiając dostęp do nich wszystkim naukowcom, niezależnie od wyznania. Pod koniec pontyfikatu, ustalił nowe kryteria cenzury (1897) i nowego Indeksu ksiąg zakazanych (1900). 30 października 1902 powołał Papieską Komisję Biblijną, której zadaniem było troska o nauki o Biblii. Ustanowił również odznaczenie „Pro Ecclesia et Pontifice”.
Leon był tercjarzem franciszkańskim i troszczył się o rozwój tego zakonu. Aby przywrócić XII-wieczne ideały i zwiększyć liczbę członków, złagodził regułę zakonną w konstytucji Misericors Dei Filius z 1888 roku. Był związany z sanktuarium stygmatów w La Verna, do którego szereg razy pielgrzymował, czemu dał wyraz w encyklice Auspicato concessum z 17 września 1882 roku.
Papież dużą uwagę poświęcał sprawom społecznym. Już na początku pontyfikatu wypowiedział się przychylnie na temat ustrojów demokratycznych (encyklika Diuturnum illud z 29 czerwca 1881). Cztery lata później, 1 listopada 1885 wydał encyklikę Immortale Dei, gdzie określił zakres władzy duchowej i świeckiej oraz podkreślił, że każda władza jest legalna, o ile zapewnia dobrobyt społeczny. 20 czerwca 1888 w encyklice Libertas praestantissimum, stwierdził natomiast, że Kościół winien być strażnikiem dobrze rozumianej wolności.
Leon stał się znany jako autor pierwszej encykliki społecznej Rerum novarum, w której przedstawione zostały zasady katolickiej nauki społecznej. Encyklika ta, wydana 15 maja 1891 roku, zawiera poglądy opowiadające się za uczciwą płacą, prawami robotników i związkami zawodowymi, przez co Leon został określony mianem „papieża robotników”.
Sprawy wewnętrzne i zagraniczne
Podobnie jak Pius IX, Leon XIII pragnął przywrócić Państwo Kościelne z jego wpływami. Nowy papież był jednak zdecydowanie bardziej otwarty na dyplomację, co doprowadziło do wycofania się kanclerza Niemiec Ottona von Bismarcka z Kulturkampfu i ustaw antykościelnych. Leon poczynił dalsze ustępstwa na rzecz Niemiec licząc, że wraz z Austrią wystąpią one przeciw Zjednoczonemu Królestwu Włoch. Jednak nadzieje okazały się płonne, ponadto Niemcy i Austria zawarły trójprzymierze z Włochami w 1882, odnowione w 1887 i latach następnych. Wówczas papież usiłował nawiązać kontakty z Francją, co również zakończyło się niepowodzeniem. Katolicy francuscy byli na tyle oburzeni, że odnowiono konkordat z 1801 i wprowadzono ustawy antykościelne, a papież nie otrzymał pomocy w rozwiązaniu tzw. kwestii rzymskiej.
Ustanowił stosunki dyplomatyczne z Belgią, lecz nie udało mu się to z Wielką Brytanią, pomimo że poparł ją w walce ze zbuntowanymi katolikami irlandzkimi. Po zabójstwie cesarza Wszechrusi Aleksandra II i wstąpieniu na tron Aleksandra III udało się nawiązać stosunki dyplomatyczne z Imperium Rosyjskim. Dzięki temu Leon XIII w 1882 roku wskrzesił diecezję kielecką i mianował 12 biskupów w 1883. Skierował także w 1894 roku encyklikę Charitatis providentiaeque do biskupów polskich w której podkreślił zasługi Polski dla chrześcijaństwa, ale jednocześnie wezwał wiernych do lojalności wobec zaborców.
Śmierć
: Portret Leona XIII (1900)]]
]]
Leon XIII zmarł 20 lipca 1903 w wieku 93 lat na skutek chronicznej choroby nerek i infekcji oskrzeli. W ostatnich dniach życia podyktował sekretarzowi łacińskojęzyczne wiersze poświęcone problematyce umierania (ostatni z nich nosił tytuł Strapionej duszy nocne rozmyślania). 22 października 1924 przeniesiono jego szczątki z tymczasowego grobowca w bazylice św. Piotra do bazyliki laterańskiej, gdzie spoczęły w krypcie stworzonej w kaplicy Severina w grobowcu wykonanym przez Enrico Tadaldiniego.
Został najdłużej żyjącym papieżem w historii. 2 września 2020 wiekowo wyprzedził go Benedykt XVI, był on jednak emerytowanym papieżem.
Encykliki
# Inscrutabili Dei consilio, O postaciach zła w społeczeństwie oraz misji Kościoła i papiestwa, 21 kwietnia 1878
# Quod apostolici muneris, O błędach socjalistów, komunistów i nihilistów, 28 grudnia 1878
# Aeterni Patris, O znaczeniu filozofii, 4 sierpnia 1879
# Arcanum divinae sapientiae, O chrześcijańskim małżeństwie, 10 lutego 1880
# Grande Munus, O św. Cyrylu i Metodym, 30 września 1880
# Sancta Dei Civitas [http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/leon_xiii/encykliki/sancta_dei_03121880.html (tekst encykliki)], O misjach, 3 grudnia 1880
# Diuturnum illud, O pochodzeniu władzy cywilnej, 29 czerwca 1881
# Licet multa, O Katolicyzmie w Belgii, 3 sierpnia 1881
# Etsi nos, O warunkach Kościoła we Włoszech, 15 lutego 1882
# Auspicato Concessum, O św. Franciszku z Asyżu, 17 września 1882
# Cum Multa Sint, O warunkach Kościoła w Hiszpanii, 8 grudnia 1882
# Supremi Apostolatus Officio, O pobożności różańcowej, 1 września 1883
# Nobilissima Gallorum Gens, O kwestiach religijnych we Francji, 8 lutego 1884
# Humanum genus, O masonerii 20 kwietnia 1884
# Superiore anno, O odmawianiu Różańca Świętego, 30 sierpnia 1884
# Immortale Dei [http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/leon_xiii/encykliki/immortale_dei_01111885.html (tekst encykliki)], O państwie chrześcijańskim, 1 listopada 1885
# Spectata fides, O edukacji chrześcijańskiej w Anglii, 27 listopada 1885
# Quod auctoritatae, O ogłoszeniu nadzwyczajnego Roku Jubileuszowego, 22 grudnia 1885
# Iampridem nobis, O katolicyzmie w Niemczech, 6 stycznia 1886
# Quod multum, O wolności Kościoła na Węgrzech, 22 sierpnia 1886
# Pergrata nobis, O Kościele w Portugalii, 14 września 1886
# Vi è ben noto, O Różańcu Świętym w kontekście sytuacji Kościoła we Włoszech, 20 września 1887
# Officio sanctissimo, O Kościele w Bawarii, 22 grudnia 1887
# Quod anniversarius, W 50. rocznicę święceń kapłańskich Papieża, 1 kwietnia 1888
# In Plurimis [http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/leon_xiii/encykliki/in_plurimis_05051888.html (tekst encykliki)], O niewolnictwie, 5 maja 1888
# Libertas [https://web.archive.org/web/20090627041531/http://www.iphils.uj.edu.pl/~karas/Archiwum/Leon_XIII_Libertas.htm (tekst encykliki)], O wolności człowieka, 20 czerwca 1888
# Saepe nos, O bojkocie w Irlandii, 24 czerwca 1888
# Paterna caritas, O jedności Ormiańskiego Kościoła Katolickiego z Rzymem, 25 czerwca 1888
# Quam aeruminosa, O włoskich imigrantach, 10 grudnia 1888
# Esti cunctas, O Kościele w Irlandii 21 grudnia 1888
# Exeunte iam anno, O świętym kształtowaniu życia, 25 grudnia 1888
# Magni nobis gaudi, O katolickim uniwersytecie w USA, 7 marca 1889
# Quamquam pluries, O kulcie Świętego Józefa, 15 sierpnia 1889
# Sapientiae christianae, O chrześcijanach jako obywatelach, 10 stycznia 1890
# Dall’alto dell’Apostolico Seggio, O masonerii we Włoszech, 15 października 1890
# Catholicae Ecclesiae, [http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/leon_xiii/encykliki/catholicae_ecclesiae_20111890.html (tekst encykliki)], O ofierze na rzecz wykupywania niewolników i misjonarzy w Afryce, 20 listopada 1890
# In ipso supremi, O zebraniach Episkopatu w Austrii, 3 marca 1891
# Rerum novarum (tekst encykliki), O kwestii robotniczej, 15 maja 1891
# Pastoralis, O unii religijnej w Portugalii, 25 lipca 1891
# Pastoralis officii, O pojedynkach w państwach niemieckich i Austro-Węgrzech, 12 września 1891
# Octobri mense, O Różańcu Świętym, 22 września 1891
# Au Milieu Des Sollicitudes, O Kościele i państwie we Francji, 16 lutego 1892
# Quarto abeunte saeculo, O czterechsetleciu odkrycia Ameryki przez Krzysztofa Kolumba, 16 lipca 1892
# Magnae Dei matris, O Różańcu Świętym, 8 września 1892
# Custodi di quella Fede, O masonerii, 8 grudnia 1892
# Inimica vis, O masonerii, 8 grudnia 1892
# Ad extremas, O seminariach dla rodzimego duchowieństwa, 24 czerwca 1893
# Constanti Hungarorum, O Kościele na Węgrzech, 2 września 1893
# Laetitiae sanctae, O pochwale nabożeństwa różańcowego, 8 września 1893
# Non mediocri, O Kolegium Hiszpańskim w Rzymie, 25 października 1893
# Providentissimus Deus, O studiach nad Pismem Świętym, 18 listopada 1893
# Caritatis ([https://crispa.uw.edu.pl/object/files/710858/display/PDF tekst encykliki]), O Kościele w Polsce, 19 marca 1894
# Inter graves, O Kościele w Peru, 1 maja 1894
# Litteras a vobis, O duchowieństwie w Brazylii, 2 czerwca 1894
# Iucunda semper expectatione, O Różańcu Świętym, 8 września 1894
# Christi nomen et regnum [http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/leon_xiii/encykliki/christi_nomen_24121894.html (tekst encykliki)], O Kościele na dalekim Wschodzie, 24 grudnia 1894
# Longinqua, O katolicyzmie w USA, 6 stycznia 1895
# Permoti nos, O sytuacji społecznej w Belgii, 10 lipca 1895
# Adiutricem populi, O Różańcu Świętym, 5 września 1895
# Insignes, O jubileuszu tysiąclecia Węgier, 1 maja 1896
# Satis cognitum, O jedności Kościoła, 29 czerwca 1896
# Fidentem piumque animum, O Różańcu Świętym, 20 września 1896
# Divinum illud munus, O Duchu Świętym, 9 maja 1897
# Militantis ecclesiae, O Świętym Piotrze Kanizjuszu, 1 sierpnia 1897
# Augustissimae virginis mariae, O Bractwach Różańcowych, 12 września 1897
# Affari vos, O kwestiach szkoły w Manitobie, 8 grudnia 1897
# Caritatis studium, O Kościele w Szkocji, 25 czerwca 1898
# Spesse volte, O prześladowaniu organizacji katolickich we Włoszech, 5 sierpnia 1898
# Quam religiosa, O państwowym prawie małżeńskim w Peru, 16 sierpnia 1898
# Diuturni temporis, O Różańcu Świętym, 5 września 1898
# Quum diuturnum, O zgromadzeniu plenarnym Episkopatu Ameryki Łacińskiej, 25 grudnia 1898
# Annum Sacrum, O zawierzeniu ludzkości Najświętszemu Sercu Jezusa, 25 maja 1899
# Depuis le jour, O edukacji duchowieństwa we Francji, 8 września 1899
# Paternae, O edukacji duchowieństwa w Brazylii, 18 września 1899
# Omnibus compertum, O jedności z Kościołem Melchickim, 21 lipca 1900
# Tametsi futura prospicientibus, O Jezusie Chrystusie Odkupicielu, 1 sierpnia 1900
# Graves de communi [http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/leon_xiii/encykliki/graves_communi_18011901.html (tekst encykliki)], O demokracji chrześcijańskiej, 18 stycznia 1901
# Gravissimas, O zakonach w Portugalii, 16 maja 1901
# Reputantibus, O kwestiach językowych w Czechach, 20 sierpnia 1901
# Urbanitatis veteris, O założeniu seminarium w Atenach, 20 listopada 1901
# In amplissimo, O Kościele w USA, 15 kwietnia 1902
# Quod votis, O powstaniu uniwersytetów katolickich na terenie Austro-Węgier, 30 kwietnia 1902
# Mirae caritatis, O Eucharystii, 28 maja 1902
# Quae ad nos, O Kościele w Czechach i Morawach, 22 sierpnia 1902
# Fin dal principio, O edukacji duchowieństwa we Włoszech, 8 grudnia 1902
# Dum multa, O ustawodawstwie małżeńskim w Ekwadorze, 24 grudnia 1902
Inne opracowania
* Praktyka pokory, Wydawnictwo „Duc in Altum”, 2013, ss. 104,
