Jan Wnęk – Pionier Lotnictwa
Jan Wnęk (1828–1869) był polskim cieślą i rzeźbiarzem, uznawanym za domniemanego konstruktora pierwszego na świecie sterowalnego, załogowego statku powietrznego. Jego osiągnięcia w dziedzinie lotnictwa są jednak kontrowersyjne i nieuznawane przez część historyków ze względu na brak silnych dowodów.
Dzieciństwo i Edukacja
Urodził się w Kaczówce jako syn chłopów pańszczyźnianych. Mimo że niektórzy biografowie twierdzą, iż był analfabetą, inne źródła sugerują, że mógł być edukowany w szkołach austriackich. Jako młody człowiek był świadkiem rzezi galicyjskiej, co miało wpływ na jego późniejszą twórczość.
Kariera jako Cieśla i Rzeźbiarz
Po zniesieniu pańszczyzny rodzina Wnęków uzyskała wolność osobistą. Jan rozpoczął naukę rzemiosła u lokalnego cieśli, gdzie nauczył się budowy domów i rzeźbiarstwa. Jego prace obejmowały figury religijne oraz sztukę snycerską. Współpracował z ks. Stanisławem Morgensternem, który zlecał mu prace przy kościołach, a także wspierał jego artyzm.
Innowacje w Lotnictwie
Wnęk zbudował swój własny aparat latający, nazywając go loty lub lota. Konstrukcja opierała się na skrzydłach, które miały być przypinane do jego ciała. W latach 1865–1869 przeprowadzał liczne loty, osiągając odległości od kilkuset metrów do 3 km. Jego wyczyny przyciągały tłumy, a pierwsze publiczne pokazy miały miejsce w 1866 roku.
Tragiczny Wypadek i Śmierć
W 1869 roku, podczas jednego z lotów, doszło do tragicznego wypadku, gdy jeden z pasów mocujących pękł. Wnęk spadł, odnosząc ciężkie obrażenia. Mimo walki o życie, zmarł 10 lipca 1869 roku. Jego śmierć pozostaje owiana tajemnicą, a przyczyny wypadku są nadal niejasne.
Upamiętnienie
Jan Wnęk nie doczekał się uznania w swojej epoce, a jego dokonania zostały odkryte dopiero w XX wieku przez profesora Tadeusza Seweryna. W 1991 roku otwarto Muzeum Jana Wnęka w Odporyszowie, gdzie przechowywane są jego rzeźby oraz model latającego aparatu. Jego życie i prace są również upamiętniane przez lokalne społeczności oraz instytucje, a pamięć o nim przetrwała do dziś.
Wnioski
Jan Wnęk pozostaje w historii jako postać kontrowersyjna, której innowacyjne podejście do lotnictwa i sztuki rzeźbiarskiej przyczyniło się do rozwoju polskiej myśli technicznej. Jego dokonania są dziś inspirowane przez kolejne pokolenia twórców i inżynierów.
