Gryzonia – Kanton Szwajcarii
Gryzonia (niem. Graubünden, rm. Grischun, wł. Grigioni) to szwajcarski kanton położony w Alpach, graniczący z Włochami, Austrią i Liechtensteinem. Językami urzędowymi są niemiecki, retoromański i włoski, a stolicą kantonu jest Chur.
Geografia
Kanton zajmuje powierzchnię 7105,30 km², z czego tylko jedna trzecia jest użytków rolnych, a około 20% pokryte jest lasami. Gryzonia charakteryzuje się górzystym terenem, w którym znajdują się m.in. Piz Bernina (4049 m) oraz Tödi (3614 m). Region ten obejmuje Szwajcarski Park Narodowy oraz obszary wpisane na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Demografia
- Populacja: 201 376 (stan na 31 grudnia 2021)
- Cudzoziemcy: 18,8%
- Religie: katolicyzm (45,1%), protestantyzm (32,7%)
W Gryzonii używa się trzech oficjalnych języków: niemieckiego, retoromańskiego i włoskiego. Romansz, będący grupą dialektów, uzyskał status języka narodowego w 1938 roku.
Historia
Tereny Gryzonii były częścią rzymskiej prowincji Recja. W XIV wieku utworzono Ligi, które walczyły o niezależność od biskupa Churu. Po zwycięstwie nad Habsburgami w XVI wieku, Gryzonia stała się kantonem Szwajcarii w 1803 roku.
Rząd
Władza wykonawcza składa się z pięciu członków, a legislacyjna – z Wielkiej Rady (120 członków). Konstytucja zapewnia możliwość głosowania cudzoziemcom na poziomie gminnym.
Podział administracyjny
Gryzonia jest podzielona na jedenaście regionów, obejmujących 101 gmin:
- Albula
- Bernina
- Engiadina Bassa/Val Müstair
- Imboden
- Landquart
- Maloja
- Moesa
- Plessur
- Prättigau/Davos
- Surselva
- Viamala
Gospodarka
Gospodarka Gryzonii opiera się na rolnictwie, szczególnie pasterstwie, oraz turystyce, koncentrującej się w popularnych kurortach górskich. Chur jest centrum przemysłowym, a w południowych dolinach uprawia się kukurydzę i kasztany.
Kultura
Gryzonia słynie z unikalnej kuchni, w tym potraw takich jak Bündnerfleisch oraz Bündner Nusstorte. Na terenie kantonu znajdują się obiekty UNESCO, takie jak klasztor w Müstair i linie Rhätische Bahn.
