Herb Gryf
Gryf to polski herb szlachecki, który nosi zawołania takie jak Po trzy na gałąź, Świeboda, Swoboda. Pierwsze wzmianki o nim pochodzą z XIII wieku, a najstarsze zapisy znajdują się w herbarzu Jana Długosza, datowanym na lata 1464–1480. Herb Gryf był również adoptowany przez bojarów litewskich na mocy unii horodelskiej w 1413 roku.
Gryf często występował w rodzinach osiadłych w ziemi krakowskiej, ruskiej, sandomierskiej, Mazowszu i Wielkopolsce. Najbardziej znane rody to Mieleccy i Braniccy. Herb był także używany przez Stanisława Konarskiego.
Opis herbu
Współczesny opis herbu Gryf brzmi:
- Na tarczy w polu czerwonym gryf srebrny, wspięty z orężem złotym.
- W klejnocie pół godła, bez przednich łap, z trąbą złotą z prawej strony herbu.
- Labry herbowe czerwone, podbite srebrem.
Geneza i najwcześniejsze wzmianki
Wizerunki herbu datowane są na I połowę XIII wieku. W 1359 roku chorągiew Gryfitów została utracona w bitwie z armią mołdawską. Herb został przeniesiony na Litwę w wyniku unii horodelskiej, gdzie przyjął go Butowt Montygajłowicz. Nazwa „Gryf” najprawdopodobniej pochodzi od herbu w postaci gryfa, który zdobił tarcze bitewne.
Herbowni
Lista herbownych, opracowana przez Tadeusza Gajla, zawiera około 480 nazwisk. Należy jednak zauważyć, że przynależność do danego rodu nie zawsze jest jednoznaczna i wymaga potwierdzenia badań genealogicznych. Wiele dokumentów dotyczących herbów uległo zniszczeniu w czasie II wojny światowej.
Pozostałe nazwiska
Wśród herbownych znajduje się również zgermanizowana gałąź rodziny Małachowskich, znana jako Malachowski und Griffa.
Odmiany i galeria
Herb Gryf występuje w różnych odmianach, które można zobaczyć w licznych miejscach, w tym na nagrobkach i architekturze. Poniżej przedstawione są niektóre z nich:
- Kominek w Branicach
- Gryf nad portalem w Branicach
- Gryf na nagrobku przy Klasztorze Dominikanów w Krakowie
- Herb na tablicy upamiętniającej Stefana Leśniowskiego
