Justunek w składzie typograficznym
Justunek, znany jako materiał ślepy lub materiał zecerski bez oczka, to elementy dystansowe używane w składzie i łamaniu tekstu. Służą do wypełniania przestrzeni pomiędzy czcionkami, liniami i ornamentami. Justunek ma różne formy, w tym metalowe płytki i sztabki, które umieszcza się w kolumnach tekstu.
Rodzaje justunku
Justunek dzieli się na trzy kategorie według wielkości:
- Justunek drobny – do 48 punktów, stosowany do wypełniania odstępów międzywyrazowych. Zawiera firety, półfirety oraz szereg spacji o różnych grubościach.
- Justunek średni – obejmuje półkwadrat, konkordans, kwadrat, babaszkę oraz drobną interlinię.
- Justunek długi – od 2 do 6 kwadratów, w tym ryga, sztabik oraz długa interlinia.
W składzie ręcznym justunek był produkowany w odlewni czcionek, co powodowało, że nazywano go ręcznym lub fabrycznym. Mierzono go w punktach typograficznych. W składzie monotypowym justunek był odlewany jak inne znaki z oczkiem i mierzony w jednostkach monotypowych, powiązanych z danym stopniem pisma.
Przycinanie justunku
Justunek, zwłaszcza długi i pochodzący z monotypu, często przycinano na wymiar w ręcznych gilotynach. Było to szczególnie użyteczne przy składaniu tabel, gdzie komórki rzadko mieściły się w pełnych kwadratach.
Justunek zmienny
W przypadku odlewania wierszy linotypowych stosowano tzw. justunek zmienny, który przybierał formę klinów rozpychających. Dostosowywały one odstępy między składanymi wyrazami do wymaganego wymiaru.
