Cisa – Rzeka w Środkowej Europie
Cisa (Cisa, Tisza) to lewostronny dopływ Dunaju, który rozciąga się na długości 966 km. Rzeka ma swoje źródło w Beskidach Połonińskich w okolicach miejscowości Rachów na Ukrainie i uchodzi do Dunaju w pobliżu Novi Slankamen w Serbii. Powierzchnia zlewni wynosi 157 218 km², a średni przepływ u ujścia to 776 m³/s.
Przebieg Rzeki
Cisa dzieli się na trzy odcinki:
- górny – do ujścia Samoszu
- środkowy – do ujścia Maruszy
- dolny – do ujścia do Dunaju
Rzeka początkowo płynie przez góry, a następnie wkracza do Kotliny Panońskiej, gdzie przyjmuje wiele dopływów, takich jak Samosz i Bodrog. Cisa ma charakter typowej rzeki nizinne, z niewielkim spadkiem, co powoduje powolny nurt.
Geografia i Hydrologia
Cisa jest najdłuższym dopływem Dunaju oraz drugim pod względem przepływu. Dorzecze Cisy obejmuje terytoria pięciu krajów, a w jego obrębie mieszka ponad 14 milionów ludzi. Główne miasta w zlewni Cisy to:
- Użhorod (Ukraina)
- Preszów i Koszyce (Słowacja)
- Târgu Mureș, Kluż-Napoka, Oradea (Rumunia)
- Miszkolc, Segedyn (Węgry)
- Subotica, Zrenjanin (Serbia)
Reżim rzeczny Cisy jest podobny do Dunaju, z wezbraniami spowodowanymi topnieniem śniegów oraz opadami deszczu. Cisa jest żeglowna na większości swojego biegu, z wyjątkiem okresów powodzi i niskich stanów wody.
Historia i Regulacja
Historia Cisy sięga czasów prehistorycznych, kiedy była jedną z rzek odprowadzających wody z gór do Morza Panońskiego. W XIX wieku, w wyniku cyklicznych powodzi, rozpoczęto regulację rzeki, co zaowocowało osuszeniem znacznych obszarów i skróceniem jej biegu. Wały przeciwpowodziowe nad Cisą stanowią największy system tego typu w Europie.
W latach 1989-2001 miały miejsce katastrofalne powodzie, a w 2000 roku doszło do ekologicznej katastrofy spowodowanej zanieczyszczeniem wód. Cisa ma szczególne znaczenie w kulturze węgierskiej, podobnie jak Wisła w polskiej.
