Celtyberowie – Lud Preromański
Celtyberowie, znani również jako Celtoiberowie, to lud zamieszkujący centralną Hiszpanię w okresie preromańskim. Powstali w wyniku asymilacji ludów celtyckich z północnego Półwyspu Iberyjskiego oraz Iberów z południa i wschodu. Mówili językiem celtyckim.
Pochodzenie i Gospodarka
Wczesne społeczeństwo Celtyberów składało się z plemion Arevaci, Belli, Titti i Lusones, które były związane z kulturą almeryjską z epoki brązu. Po przybyciu najeźdźców praceltyckich, Arevaci zdobyli dominację nad innymi plemionami celtoiberyjskimi z twierdz w Okilis i Numancji.
Pod wpływem Iberów z doliny Ebro, Celtyberowie rozwijali technologie metalurgiczne, wytwarzając wysokiej jakości kordy, puklerze i miecze, które Rzymianie później adoptowali. Ich gospodarka skupiała się na rolnictwie i hodowli zwierząt, a ich społeczność była podzielona na wiele niepodległych plemion.
Proces rozwoju kultury celtyberyjskiej można podzielić na trzy etapy:
- VII-VI wiek p.n.e. – powstanie ufortyfikowanych osad i nekropolii;
- V-IV wiek p.n.e. – rozkwit warownych osad i rozwój ceramiki;
- III wiek p.n.e. – urbanizacja osad, zahamowana przez najazd Rzymian.
Celtyberowie byli uważani za znakomitych wojowników, cenionych w armiach zachodnioeuropejskich.
Historia
W trakcie drugiej wojny punickiej Celtyberowie sprzymierzyli się z Kartagińczykami, ale po ich porażce w 195 r. p.n.e. poddali się Rzymianom. W latach 182–179 p.n.e. T. Sempronius Gracchus zajął się pacyfikacją skłóconych plemion. Wojna z Numancją (154–133 p.n.e.) przyczyniła się do wzrostu wpływów kulturowych Rzymian, a późniejsze wydarzenia, takie jak wojna z Sertoriuszem (79–72 p.n.e.), były ostatnim przejawem oporu miast celtyberyjskich.
Niektórzy badacze sugerują kulturowe powiązania Celtyberów z Iberami Kaukaskimi.
Płytki Botoritta
W Botoritta, niedaleko Saragossy, odkryto datowane na II wiek p.n.e. płytki brązowe z inskrypcjami celtoiberyjskimi. Choć treść jest niezrozumiała, przypuszcza się, że może to być umowa z imionami. Alfabet użyty na tych płytkach łączy znaki greckie i fenickie.
