Archidiakon – Definicja
Archidiakon to delegat biskupa odpowiedzialny za administrację i dyscyplinę w diecezji lub archidiakonacie. Termin pochodzi z greki, gdzie „archi” oznacza „naczelny”, a „diákonos” to „diakon”.
Historia wczesnochrześcijańska
Tradycja wschodnia przypisuje tytuł archidiakona św. Szczepanowi. Pierwsze wzmianki o tym urzędzie pojawiły się w IV wieku, kiedy archidiakon zarządzał majątkiem diecezji oraz rozdawał jałmużnę.
Archidiakon w Kościołach wschodnich
W Kościołach prawosławnych oraz katolickich Kościołach wschodnich archidiakoni są powoływani do pełnienia swoich funkcji. W tradycji słowiańskiej archidiakon otrzymuje podwójny orarion podczas Liturgii.
Archidiakon w Kościele zachodnim
W Kościele zachodnim archidiakon stał się zastępcą biskupa, reprezentując go na soborach i zarządzając diecezją po jego śmierci. W miarę rozwoju urzędu archidiakoni zaczęli być powoływani również spośród kapłanów.
Rozwój archidiakonatu
Do IX wieku w diecezjach istniał jeden archidiakon działający z upoważnienia biskupa. W IX wieku, w państwie Karolingów, diecezje zaczęto dzielić na archidiakonaty, co umocniło pozycję archidiakonów. Mieli oni szerokie uprawnienia, w tym możliwość zwoływania synodów i prowadzenia wizytacji.
Ograniczenia i zmiany w XVIII wieku
Od XIII wieku biskupi zaczęli ograniczać kompetencje archidiakonów, wprowadzając urząd oficjała jako odwoływalnego zastępcę. Sobór trydencki w XVI wieku odebrał archidiakonom większość ich uprawnień, chociaż podział na archidiakonaty pozostał.
Współczesna rola archidiakona
Obecnie archidiakon jest tytułem honorowym w niektórych kapitułach. Funkcje archidiakonów w diecezjach przejęli wikariusze generalni. W Polsce podział diecezji na archidiakonaty jest rzadkością.
Archidiakon w Kościele anglikańskim
W Kościele anglikańskim archidiakoni zachowali swoje tradycyjne uprawnienia, nie wprowadzając reform soboru trydenckiego.
