Definicja jeńca wojennego
Jeniec wojenny to osoba, która uczestniczyła w działaniach bojowych pod rozkazami swojego rządu i została wzięta do niewoli przez siły zbrojne przeciwnika. Taki status gwarantuje jej immunitet na podstawie międzynarodowego prawa konfliktów zbrojnych, a szczegółowe regulacje dotyczące traktowania jeńców wojennych zawarte są w Konwencji Genewskiej z 12 sierpnia 1949 r.
Prawo międzynarodowe
Artykuł 4 Konwencji Genewskiej definiuje, kto może być uznany za jeńca wojennego:
- Członkowie sił zbrojnych strony w konflikcie oraz milicje i oddziały ochotnicze.
- Członkowie zorganizowanych ruchów oporu, spełniający określone warunki, m.in. posiadanie dowódcy i rozpoznawalnych znaków.
- Członkowie regularnych sił zbrojnych, podający się za podlegających rządowi lub władzy nieuznawanej przez mocarstwo zatrzymujące.
- Osoby towarzyszące siłom zbrojnym, takie jak cywilni członkowie załóg samolotów wojskowych.
- Członkowie załóg statków handlowych i cywilnych samolotów w konflikcie.
- Ludność terytorium nieokupowanego, która spontanicznie chwyta za broń w obronie przed inwazją.
Jeńcy wojenni muszą być traktowani humanitarnie – zapewniona jest ewakuacja do obozów, opieka lekarska oraz zakaz używania ich jako „żywych tarcz”. Obozy są nadzorowane przez przedstawicieli Międzynarodowego Czerwonego Krzyża oraz mocarstwa opiekuńcze.
Historia
W prehistorii i starożytności celem wojen było chwytanie do niewoli ludzi do pracy przymusowej. W starożytnym Rzymie jeńcy często byli zabijani lub stawali się gladiatorami. Z czasem zaczęto zawierać umowy regulujące traktowanie jeńców, takie jak traktat prusko-amerykański z 1785 r., który zapewniał humanitarne warunki. W XX wieku status jeńców określały regulaminy haskie oraz konwencje genewskie.
Na mocy regulaminów haskich zabronione było niedawanie pardonu, a po zakończeniu wojny jeńcy powinni być repatriowani w możliwie najkrótszym czasie.
Podsumowanie
Jeniec wojenny ma szczególne prawa i obowiązki wynikające z międzynarodowego prawa. Zmiany w traktowaniu jeńców na przestrzeni historii odzwierciedlają rozwój norm humanitarnych w konfliktach zbrojnych.
