Radogoszcz – Męskie Więzienie Policyjne
Radogoszcz, znane też jako „Rozszerzone Więzienie Policyjne” (niem. Erweitertes Polizeigefängnis, Radegast), zostało utworzone 1 lipca 1940 roku w fabryce włókienniczej Samuela Abbego w Łodzi. Miejsce to stało się świadkiem jednej z największych zbrodni wojennych w Polsce, kiedy w styczniu 1945 roku zginęło około 1500 więźniów w wyniku pożaru wywołanego przez niemiecką załogę. Obecnie jest to oddział Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi.
Historia Więzienia
Więzienie powstało na bazie obozu przejściowego, założonego przez Gestapo w listopadzie 1939 roku. W obiekcie przesiedleńczym dla ludności cywilnej przetrzymywano mężczyzn oraz sporadycznie kobiety. Przez cały okres okupacji więzienie służyło jako miejsce grupowania więźniów, którzy następnie byli transportowani do innych obozów, takich jak Auschwitz-Birkenau czy Mauthausen-Gusen.
Więźniowie
Więzienie Radogoszcz było głównie zarezerwowane dla mężczyzn, a wśród więźniów znajdowali się zarówno Polacy, jak i Żydzi, Rosjanie oraz osoby aresztowane za złamanie niemieckiego prawa okupacyjnego. W 1940 roku miała miejsce akcja represyjna, w wyniku której zatrzymano około 1000 mężczyzn, w tym młodzież.
Masakra na Radogoszczu
W nocy z 17 na 18 stycznia 1945 roku doszło do masakry, w której zginęło ponad 30 więźniów. Zbrodnia ta miała miejsce w obliczu zbliżających się wojsk radzieckich. Więźniowie, którzy przeżyli, ukryli się w trakcie zamachów.
Upamiętnienie
Po wojnie teren więzienia stał się miejscem pamięci narodowej. W 1961 roku odsłonięto mauzoleum, a w 1976 roku otwarto muzeum, które dokumentuje historię Radogoszcza oraz okupacji niemieckiej.
Znani Więźniowie
- Bolesław Banaś – olimpijczyk w sportach szermierczych
- Henryk Debich – dyrygent, więziony w 1940 roku
- Władysław Dzierżyński – neurolog, zginął w egzekucji w 1942 roku
- Włodzimierz Skoczylas – aktor, więziony w 1940 roku
Fakty i Mity
Radogoszcz nie był miejscem masowej zagłady, nie istniały tam komory gazowe ani krematoria. Zasadniczo funkcjonował jako miejsce przetrzymywania więźniów przed ich transportem do innych obozów. Liczba ofiar nie jest dokładnie znana, ale szacuje się, że mogło zginąć około 3200 osób w wyniku trudnych warunków oraz zbrodni.
Filmografia
- 1945: Materiał z Polskiej Kroniki Filmowej o ruinach więzienia
- 1965: „Radegast – Radogoszcz 1945–1965”
- 2005: „Radogoszcz. Hitlerowskie więzienie policyjne”
Radogoszcz pozostaje ważnym symbolem pamięci o ofiarach II wojny światowej oraz zbrodniach hitlerowskich, które miały miejsce w Polsce.
