Władysława Bytomska
Władysława Bytomska (16 października 1904 – 3 listopada 1938) była polską działaczką komunistyczną, aktywnie działającą w Łodzi. Pochodziła z ubogiej rodziny, która przeniosła się do miasta w poszukiwaniu pracy. Ukończyła 7 klas szkoły powszechnej i w wieku 18 lat rozpoczęła pracę w fabryce jako prządka.
Działalność polityczna
W 1927 roku dołączyła do PPS-Lewicy, a wkrótce potem do Związku Młodzieży Komunistycznej oraz Komunistycznej Partii Polski (KPP). W 1928 roku, podczas fali strajków w Łodzi, pracowała w fabryce Szai Rosenblatta. Została skazana na 4 lata więzienia za działalność strajkową, a po wyjściu na wolność kontynuowała działalność polityczną w Centralnym Wydziale Kobiecym KC KPP oraz w Komitecie Okręgowym KPP w Łodzi.
W latach 1931–1932 była związana z Józefem Sroczyńskim, również działaczem KPP. Po jego aresztowaniu w 1932 roku, Bytomska ponownie trafiła do więzienia, gdzie spędziła 6 lat za przygotowanie strajku w fabryce bawełny. Uwolniono ją w 1936 roku na mocy amnestii, a w 1938 roku została członkiem KPP.
Okoliczności śmierci
Wieczorem 2 listopada 1938 roku znaleziono Bytomską ciężko poparzoną w pobliżu nieistniejącej kamienicy przy ul. Brzezińskiej. Zmarła następnego dnia w szpitalu. Śledztwo wykazało, że została oblana cieczą łatwopalną i podpalona. Policja uznała to za samobójstwo, jednak okoliczności (zakneblowane usta, związane ręce) wzbudzały wątpliwości. Władze KPP przypisywały jej śmierć represjom ze strony sanacyjnych władz, ale sprawa nie została wyjaśniona. Po II wojnie światowej Urząd Bezpieczeństwa Publicznego podjął kolejne śledztwo, które również nie przyniosło odpowiedzi na pytania dotyczące jej śmierci.
Władysława Bytomska spoczęła na cmentarzu komunalnym na Dołach w Łodzi.
Upamiętnienie
Po wojnie władze PRL upamiętniły Władysławę Bytomską na kilka sposobów, w tym:
- Monument na cmentarzu komunalnym przy ul. Smutnej, wzniesiony w latach 50. XX wieku.
- Osiedle mieszkaniowe na Bałutach nazwane jej imieniem.
- Ulica Dworska, przy której mieszkała, nosiła jej imię do 1990 roku.
- Gorseciarska Spółdzielnia Pracy w Głownie nosiła jej imię od lat 70. XX wieku.
Podsumowanie
Władysława Bytomska była istotną postacią w polskim ruchu komunistycznym, a jej tragiczna śmierć stała się przedmiotem wielu spekulacji i kontrowersji. Jej działalność i losy pozostają ważnym elementem historii Łodzi i Polski.
