Pedosfera
Pedosfera to powierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej, składająca się z części mineralnych i organicznych, powstałych w wyniku działania czynników glebotwórczych, takich jak klimat, woda, organizmy glebowe, rośliny, zwierzęta oraz działalność człowieka. Gleba składa się z warstwy mineralnej, wynikającej z wietrzenia skały macierzystej, oraz warstwy organicznej, będącej efektem rozkładu organizmów.
Proces glebotwórczy rozpoczyna się wraz z pojawieniem się roślinności na wietrzejącej litosferze. W wyniku wietrzenia skała staje się porowata, co umożliwia gromadzenie wody i powietrza. Na proces glebotwórczy wpływają różnorodne czynniki, takie jak:
- klimat
- woda
- organizmy żywe
- ukształtowanie terenu
- rodzaj skały
- działalność ludzka
- czas
Te czynniki prowadzą do powstawania różnych typów gleb, które różnią się budową profilu i cechami poszczególnych poziomów. Gleby młode, zwane inicjalnymi, mają słabo rozwinięte poziomy i są bliskie skały macierzystej. W każdej glebie występuje poziom próchniczny, który decyduje o żyzności gleby – zdolności do zaopatrywania roślin w wodę, tlen i składniki pokarmowe.
Typy gleb
Gleby strefowe
- Tundrowe
- Bielicowe – charakteryzują się białawym poziomem wymywania, ubogim w próchnicę.
- Brunatne – rozwijają się pod wpływem lasów liściastych, zawierają dużo próchnicy.
- Czarnoziemy – bogate w próchnicę, ich skałą macierzystą są lessy.
- Kasztanowe
- Czerwonoziemy
- Żółtoziemy
- Buroziemy
- Szaroziemy
Gleby astrefowe
- Górskie – mała miąższość, słabo rozwinięty poziom próchniczy.
- Bagienne – żyzne, wymagają odwadniania, wykorzystywane jako łąki.
- Mady – powstają w dolinach rzek, bardzo żyzne.
- Rędziny – wytworzone ze skał wapiennych, bogate w próchnicę.
Zanieczyszczenia gleb
- Odkrywkowa eksploatacja kopalin
- Opady atmosferyczne
- Rozwój przemysłu energetycznego i chemicznego
- Zakwaszenie gleb
- Skażenie substancjami ropopochodnymi
Gleby mają kluczowe znaczenie dla ekosystemów i produkcji rolniczej. Ich ochrona i odpowiednie zarządzanie są niezbędne dla zrównoważonego rozwoju.
