Gdanisko – Definicja i Funkcje
Gdanisko, znane także jako dansker lub danzker, to wykusz lub wieża zewnętrzna, połączona z zamkiem krytym na poziomie pierwszego piętra. Było to kryte przejście wsparte na arkadach, popularne w średniowiecznych zamkach krzyżackich. Gdanisko pełniło funkcję latryny oraz dodatkowej wieży obronnej, wyposażonej w strzelnice. Budowle te były zaprojektowane tak, aby nieczystości z szaletów spływały do fosy, z pomocą płynącej wody.
Przykłady Gdanisk
Oto kilka przykładów zachowanych gdanisk:
- Zamek w Malborku: Oznaczenie drogi do gdaniska za pomocą rzeźbionych wsporników w kształcie diabełków.
- Zamek w Kwidzynie: Największe gdanisko w Europie.
- Zamek krzyżacki w Toruniu: Jedyna całkowicie zachowana część zamku.
- Zamek w Kowalewie Pomorskim: Zachowany fragment gdaniska.
- Zamek Biskupów Pomezańskich w Prabutach: Miejsce, gdzie również znajdowało się gdanisko.
Etymologia Nazwy
Etymologia terminu „gdanisko” budzi kontrowersje. Niektórzy sugerują, że nazwa mogła być próbą poniżenia Gdańska, które często stawiało opór Krzyżakom. Inna teoria wskazuje na wpływy języka pruskiego, gdzie słowo dansk oznacza „mokry, wilgotny”.
Podsumowanie
Gdaniska były istotnym elementem średniowiecznych zamków, łącząc funkcje sanitarno-obronne. Ich zachowane przykłady, takie jak zamek w Malborku czy Kwidzynie, świadczą o ich architektonicznym znaczeniu oraz wpływie na rozwój fortyfikacji w regionie.
