Dardanele
Dardanele to cieśnina znajdująca się między Półwyspem Bałkańskim w Europie a Azją Mniejszą, łącząca Morze Egejskie z Morzem Marmara. Ma długość 61 km i zmienną szerokość od 1,3 do 18,5 km. Kluczowymi portami są Gallipoli i Çanakkale. W starożytności cieśnina była znana jako Hellespont.
Przez Dardanele przepływa silny prąd morski z Morza Marmara do Morza Egejskiego, a cieśnina stanowi pierwsze wąskie gardło na drodze do Morza Czarnego, obok Bosforu. Transport morski w tym rejonie regulowany jest przez konwencję z Montreux z 1936 roku.
Historia
Dardanele od wieków stanowiły ważny szlak wodny między Europą a Anatolią. Nazwa cieśniny pochodzi od mitycznej Helle, która zginęła w jej wodach, a greckie „Hellespontos” oznacza „Morze Helle” lub „szlak Hellenów”. Jej wąska struktura umożliwiała kontrolowanie ruchu statków, co przynosiło bogactwo okolicznym miastom, takim jak Troja, która została zniszczona w wyniku walki o kontrolę nad szlakiem handlowym.
W pierwszej połowie I tysiąclecia p.n.e. Grecy zakładali kolonie wzdłuż cieśniny. Wojska perskie przekraczały Dardanele w VI wieku p.n.e. oraz w 480 roku p.n.e. po moście łyżwowym. Hellespont był kluczowy dla Aten, które zależały od importu zboża z Morza Czarnego, pobierając cło od statków nieateńskich dzięki flocie wojennej.
W 405 roku p.n.e. flota spartańska zwyciężyła flotę ateńską, co spowodowało zablokowanie importu zboża i przyczyniło się do przegranej Aten w wojnie peloponeskiej. Podczas I wojny światowej toczyły się intensywne walki o kontrolę nad Dardanelami.
W 2022 roku w pobliżu Gallipoli otwarto Most Çanakkale 1915, mający długość 4608 m, który stał się najdłuższym mostem wiszącym na świecie w momencie otwarcia.