Łada i Łado – Rzekome Bóstwa Słowiańskie
Łada i Łado to bóstwa, które po raz pierwszy zostały wspomniane w polskich źródłach w kazaniach Łukasza z Wielkiego Koźmina (1405-1412), gdzie przestrzegano przed ich czczeniem. Jan Długosz przypisał Ładzie rolę boga wojny, porównując ją do rzymskiego Marsa, a także uznał za boginię małżeństwa. Współczesne badania jednak podważają autentyczność tych bóstw, uznając je za wytwór romantyzmu.
Źródła Historyczne
Wśród wczesnych źródeł, które wspominają Ładę, znajdują się:
- Kazania gnieźnieńskie – pierwsze wzmianki o Ładzie.
- Roczniki Jana Długosza – porównanie Łady do Marsa.
- Prace innych autorów, takich jak Miechowita czy Kromer, które kopiowały informacje Długosza.
Wschodniosłowiańskie Odsłony
W wschodnich źródłach, takich jak Latopis Hustyński oraz Synopsis kijowski, Łado był przedstawiany jako bóg ślubu i radości. Wzmianki te są jednak również uznawane za pochodne wcześniejszych tekstów.
Krytyka i Wątpliwości
Od XIX wieku zaczęto kwestionować autentyczność Łady i Łado, co postulowali tacy badacze jak Aleksandr Potiebnia i później Gregor Krek oraz Max Vasmer. Przekonanie, że słowo łada w pieśniach ludowych nie odnosi się do bóstwa, zyskuje na znaczeniu.
Geneza i Etymologia
Prasłowiańska forma łady jest rekonstruowana jako *lada, co może być związane z terminem oznaczającym „zgodę”. Etymologia słowa ład oraz jego pokrewieństwo z innymi językami słowiańskimi i bałtyckimi jest wciąż niejasna.
Łada w Mitologii Bałtyjskiej
W folklore bałtyjskim Łada pojawia się w pieśniach, jednak także tu brak jednoznacznych dowodów na jej kult. Naukowcy, jak Norbertas Vėlius, wskazują na różnorodność pieśni, które mogą odnosić się do młodych ludzi, a niekoniecznie do bóstwa.
Podsumowanie
Łada i Łado pozostają kontrowersyjnymi postaciami w badaniach nad słowiańską mitologią. Ich istnienie jako bóstw nie zostało potwierdzone, a wiele źródeł, które je przytaczają, opiera się na wcześniejszych pracach, co podważa ich niezależność. Współczesne badania skłaniają się ku odrzuceniu tezy o ich autentyczności.
Bibliografia
- Łukasza z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie
- Jan Długosz, Roczniki
- Innocenty Gizel, Synopsis kijowski
- W. Toporow, Jazyczestwo driewnich sławian
