Sprawa tajnego raportu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wywołuje burzę. Okazuje się, że poprzedni zarząd ZUS zlecił ekspertom przygotowanie analizy dotyczącej przyszłości emerytur Polaków. Choć dokument został stworzony, ZUS przez długi czas unikał jego publikacji. Dopiero interwencja dziennikarzy skłoniła instytucję do ujawnienia raportu, który zawiera alarmujące prognozy – znaczna część osób prowadzących własną działalność gospodarczą będzie miała prawo jedynie do minimalnej emerytury.
Ukrywane prognozy emerytalne
W ubiegłym roku ZUS zlecił ekspertom opracowanie raportu na temat przyszłych emerytur osób samozatrudnionych. Dokument, sfinansowany ze środków zakładu, został przyjęty w czerwcu 2024 roku. Mimo to, przez wiele miesięcy pozostawał nieujawniony – jak informowali dziennikarze serwisu wp.pl w dniu 24 stycznia br.
To właśnie media przyczyniły się do ujawnienia raportu na stronie internetowej ZUS. „Fakt” przeprowadził jego szczegółową analizę.
Dobrowolne ubóstwo: groźne prognozy
Opracowanie przygotowane przez dr Janinę Petelczyc, dr Tomasza Lasockiego i Jana Oleszczuka-Zygmuntowskiego nosi tytuł „Dobrowolne ubóstwo. O konsekwencjach dobrowolnego ZUS dla samozatrudnionych” i wskazuje na istotne zagrożenia dla milionów Polaków. Aż 99,18% jednoosobowych firm opłaca składki w najniższej możliwej wysokości, co skutkuje niezwykle niskimi emeryturami. Pracujący przez 30-35 lat na własny rachunek mogą nie mieć nawet prawa do emerytury minimalnej, co z kolei obciąży budżet państwa ogromnymi dopłatami.
Symulacje emerytur osób samozatrudnionych
W raportach zawarte są również symulacje dotyczące wysokości emerytur dla osób prowadzących działalność gospodarczą. Wynika z nich, że najwyższe wypłaty przysługują tym, którzy osiągnęli kapitał początkowy przed 1999 rokiem. Warto zauważyć, że ulgi dla samozatrudnionych prowadzą do wzrostu deficytu Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zarówno jeśli chodzi o gromadzenie składek, jak i wypłatę świadczeń, które wymagają znacznych dopłat. Gdyby wysokość składek powiązano z dochodami, emerytury byłyby wyższe, co poprawiłoby sytuację zarówno samych ubezpieczonych, jak i bilans budżetowy.
Kobiety w trudnej sytuacji emerytalnej
Eksperci zwracają szczególną uwagę na sytuację kobiet pracujących na własny rachunek. Ich emerytury mogą być drastycznie niskie, nawet o połowę gorsze od świadczeń wypłacanych mężczyznom. W raporcie zaznacza się, że różnice w wieku emerytalnym oraz w zarobkach pogłębiają problem. Przykładowo, zaledwie pięcioletnia różnica w wieku emerytalnym, w połączeniu z dysproporcjami płacowymi, skutkuje ponad pięćdziesięcioprocentowymi różnicami w przyszłych świadczeniach.
Apel do rządu: podnieść wiek emerytalny
Eksperci apelują do rządu o rozważenie podniesienia wieku emerytalnego. Kluczowe jest, by nie wprowadzać propozycji dotyczących dobrowolnych składek ZUS, które pojawiały się w trakcie kampanii wyborczej. Dobrowolność mogłaby bowiem prowadzić do nieregularnego, niewystarczającego finansowania systemu, co negatywnie wpłynie na budżet państwa. Wprowadzenie takiego rozwiązania, połączonego z niskim stażem, mogłoby zniechęcać do długoterminowej działalności w systemie ubezpieczeń społecznych, a dla wielu osób skutkować całkowitym brakiem prawa do emerytury.
Wymogi systemu emerytalnego
Obecnie obowiązujący system emerytalny przewiduje, że już jedna opłacona składka daje prawo do emerytury przy osiągnięciu wieku emerytalnego. Należy jednak pamiętać, że nie gwarantuje to wypłaty minimalnej emerytury. Aby uzyskać taką pewność, kobiety muszą odprowadzać składki przez 20 lat, a mężczyźni przez 25 lat. W przeciwnym razie mogą awansować jedynie na minimalne świadczenie wynoszące obecnie 1780 zł brutto. Te proste matematyczne zasady pokazują, że wielu Polaków jest skazanych na ubóstwo w wieku emerytalnym, co z całą pewnością rodzi poważne pytania o przyszłość systemu ubezpieczeń społecznych w Polsce.
