W najbliższy poniedziałek obchodzić będziemy wigilię Bożego Narodzenia według kalendarza juliańskiego, znanego również jako stary styl. Na święta, które przypadają 13 dni po tradycyjnych obchodach katolickich, zbierze się w Polsce społeczność Kościoła prawosławnego oraz staroobrzędowcy. Przed nadchodzącymi świętami życzenia skierowała para prezydencka.
KALENDARZ JULIAŃSKI A KATOLICKI
Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny, w trosce o zachowanie tradycji, w liturgii korzysta z kalendarza juliańskiego. Duchowni z tego Kościoła podkreślają, że jest to archaiczny system, który stosowano w początkach chrześcijaństwa, znacznie wcześniej niż kalendarz gregoriański, który wprowadzono w 1582 roku.
Para prezydencka, w swoim liście do wiernych, życzyła, aby nadchodzące święta były pełne radości, spokoju oraz duchowego wzmocnienia. „Niech czas ten upłynie w gronie najbliższych, przynosząc szczęście, dostatek i zdrowie, a także zwiastując pomyślność na nadchodzący rok 2025” — napisał Andrzej Duda.
ZASADY WIGILIJNE
Według danych z soboru biskupów PAKP, ponad 90 proc. prawosławnych parafii w Polsce posługuje się kalendarzem juliańskim w swoim życiu religijnym. Wigilia w tym systemie datuje się na 6 stycznia według kalendarza gregoriańskiego. Obchody są szczególnie silne w wschodniej Polsce, gdzie skoncentrowane są największe wspólnoty prawosławne.
W okresie przygotowań do świąt, wierni przestrzegają 40-dniowego postu, a najściślejsze zasady stosują w dniach bezpośrednio poprzedzających Wigilię. Niektórzy powstrzymują się od spożywania jakichkolwiek napojów aż do rozpoczęcia postnej kolacji.
W Kościele wschodnim wigilia nosi różne nazwy, takie jak nawieczerie, soczelnik czy światłodziej. Wyraz „soczelnik” wywodzi się od „socziwa”, czyli potrawy przygotowywanej z gotowanej pszenicy z dodatkiem miodu, poprzedniczki kutii, która często gości na wigilijnym stole.
Wieczerzę wigilijną rozpoczyna modlitwa oraz dzielenie się prosforą, czyli chlebem liturgicznym. Współczesna prosfora ma formę małych krążków, które przypominają bułeczki.
PRZYJAZNE GESTY WE WSPÓLNOCIE
Białystok, stanowiący serce prawosławnej kultury w Polsce, stał się miejscem wielu działań charytatywnych. Organizacje z tej społeczności, w tym Bractwo Młodzieży Prawosławnej, zorganizowały zbiórkę żywności, przygotowując około 1,2 tys. paczek dla potrzebujących. Ośrodek Miłosierdzia „Eleos” zorganizował wigilię dla ponad 40 osób w trudnej sytuacji życiowej.
W nocy z poniedziałku na wtorek nastąpią uroczyste obrzędy, które w zależności od lokalnych zwyczajów mogą rozpocząć się w różnych porach. W odróżnieniu od katolickiego zwyczaju budowania szopek, w cerkwiach prawosławnych stawia się ikony przedstawiające narodziny Chrystusa, a także żywe choinki.
STATYSTYKI I ZMIANY W KOŚCIELE
Prawosławie w Polsce stanowi drugie co do liczby wiernych wyznanie, z szacunkową liczba 450-500 tys. wiernych. Z danych Narodowego Spisu Powszechnego z 2021 roku wynika, że do Kościoła prawosławnego zadeklarowało przynależność niecałe 151,7 tys. osób.
W Polsce znajdują się również staroobrzędowcy, ich liczba oscyluje w granicach 1-2 tys. osób, z największymi skupiskami w Suwalszczyźnie. Warto dodać, że grekokatolicy, którzy do niedawna obchodzili Boże Narodzenie według kalendarza juliańskiego, od 2023 r. przeszli na kalendarz gregoriański, dostosowując się do terminów katolickich.
