W nadchodzący poniedziałek, zgodnie z kalendarzem juliańskim, przypada wigilia Bożego Narodzenia, znana również jako stary styl. W Polsce Kościół prawosławny i staroobrzędowcy obchodzą ten dzień 13 dni po katolickich wierzeniach, a z tej okazji życzenia dla wszystkich wiernych złożyła para prezydencka.
TRADYCJA I KALENDARZ
Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny (PAKP) przestrzega kalendarza juliańskiego w swoim roku liturgicznym. Prawosławni duchowni podkreślają, że ten system datowania jest znacznie starszy od wprowadzonego w 1582 roku kalendarza gregoriańskiego, który wszedł w życie dzięki reformie papieża Grzegorza XIII. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa kalendarz juliański był dominującym sposobem ważenia czasu.
Andrzej Duda w imieniu pary prezydenckiej złożył życzenia: „Niech te Święta będą pełne radości, spokoju i nadziei, przynosząc spokój oraz prawdziwe duchowe umocnienie. Życzymy, aby był to czas spędzony z bliskimi w atmosferze szczęścia, dostatku i zdrowia, a także zapowiedź pomyślności w nadchodzącym roku 2025”.
BOŻE NARODZENIE I POST
Z danych Soboru Biskupów PAKP wynika, że przeważająca większość prawosławnych parafii w Polsce wykorzystuje kalendarz juliański w swoich obrzędach religijnych. Większość stałych świąt, z wyjątkiem Wielkanocy, obchodzona jest 13 dni po odpowiednich datach katolickich. W tym roku wigilia Bożego Narodzenia przypada, zgodnie z tym kalendarzem, na 6 stycznia w kalendarzu gregoriańskim. Święta te szczególnie obchodzone są w wschodniej Polsce, zwłaszcza w województwie podlaskim.
Post poprzedzający święta trwał 40 dni, przy czym ostatnie dni są szczególnie rygorystycznie przestrzegane. Niektórzy wierni w wigilię rezygnują z jedzenia i picia aż do momentu uroczystej kolacji, która rozpoczyna się modlitwą oraz dzieleniem prosforą — chlebem liturgicznym używanym w Kościołach wschodnich.
NAZWY I TRADYCJE WIGILII
W tradycji prawosławnej wigilię określa się różnymi terminami, takimi jak nawieczerie, soczelnik czy swiaty wieczer. Nazwa soczelnik wywodzi się od „socziwa”, gotowanej pszenicy z miodem, która niegdyś była podstawą kutii, tradycyjnego dania wigilijnego. Kolacja wigilijna zazwyczaj towarzyszy modlitwie oraz ceremonii dzielenia się prosforą.
W Białymstoku, mieście z największym skupiskiem prawosławnych w Polsce, lokalne organizacje, takie jak Bractwo Młodzieży Prawosławnej, zorganizowały zbiórkę żywności, przygotowując około 1,2 tys. paczek dla potrzebujących. W piątek Ośrodek Miłosierdzia „Eleos” zorganizował wigilię dla ponad 40 osób bezdomnych oraz ubogich.
ŚWIĘTA I LITURGIE
W nocy z poniedziałku na wtorek wierni uczestniczyć będą w uroczystych liturgiach, które rozpoczynają się w zależności od lokalnych tradycji — wieczorem, o północy lub o 2 nad ranem. W Kościołach prawosławnych nie praktykuje się budowania szopek; zamiast tego w centralnej części świątyni ustawiana jest ikona z narodzeniem Chrystusa oraz krzyż. Choinki, żywe i pachnące, są popularnym akcentem świątecznym.
Prawosławie, jako drugie pod względem liczby wiernych wyznanie w Polsce, szacuje swoją populację na 450–500 tys. osób. W Narodowym Spisie Powszechnym z roku 2021, zadeklarowało przynależność do Kościoła prawosławnego niecałe 151,7 tys. ludzi. Staroobrzędowcy, którzy również przestrzegają kalendarza juliańskiego, stanowią małą grupę liczącą od 1 do 2 tys. osób, głównie skupioną w rejonie Suwalszczyzny.
Warto dodać, że do niedawna grekokatolicy w Polsce obchodzili Boże Narodzenie według kalendarza juliańskiego, jednak od 2023 roku, na mocy decyzji hierarchów, formalnie przeszli na kalendarz gregoriański, co oznacza synchronizację dat świąt z Kościołem katolickim.
Źródło/foto: Onet.pl
Artur Reszko / PAP
