Ledwie kilka miesięcy po zakończeniu II wojny światowej doszło do starcia żołnierzy Armii Czerwonej z polskimi oddziałami, które nie miały nic wspólnego z podziemiem. Ta absurdalna potyczka, której okoliczności można określić jako groteskowe, przyniosła ze sobą tragiczne konsekwencje. Na ulicach Ostrołęki rozlała się prawdziwa krew.
15 STYCZNIA 1946 ROKU W OSTROŁĘCE
Akcja miała miejsce 15 stycznia 1946 roku, w wtorkowy wieczór w miasteczku Ostróda. Nie wolno zapominać, że były to świeżo przyłączone tereny do Polski w ramach tzw. Ziem Odzyskanych, a urzędowo ich nazwę zmieniono dopiero kilka miesięcy później. W okolicy przebywał ogromny kontyngent radzieckich żołnierzy, którzy nazywali to miejsce Ostród.
W pewnym sklepie kilku radzieckich maruderów spożywało wódkę, gdy spotkali Mariana Dumnego, miejscowego kolejarza wracającego z pracy. I to właśnie wydarzenie uruchomiło lawinę zdarzeń, które miały się rozwinąć w tragiczny sposób.
OBECNOŚĆ ARMII CZERWONEJ
Początkowo Armia Czerwona sprawowała kontrolę nad tymi terenami na zasadach okupacyjnych. Kilka tygodni przed incydentem władzę przejęli Polacy, reprezentując komunistyczną Wojewódzką Radę Narodową, jednak aby zrozumieć ten kontekst, warto zauważyć, że nowa władza opierała się głównie na obecności radzieckich żołnierzy i NKWD. W Polsce, tak jak w wielu miejscach Europy, klęska III Rzeszy wcale nie kojarzyła się z wyzwoleniem; armia radziecka, nierzadko w stanie nietrzeźwym, nadużywała swojego statusu.
Sytuacja była dramatyczna: w miastach jak Ostróda dochodziło do licznych rekwizycji i przestępstw dokonanych przez radzieckich żołnierzy, co opisuje prof. Marcin Zaremba w swojej książce „Wielka trwoga. Polska 1944-1947”.
INCYDENT W SKLEPIE
W sklepie, gdzie Dumny przebywał, radzieccy żołnierze próbowali sprzedać mu kurtkę, zapewne wcześniej skradzioną. Gdy kolejarz odmówił zakupu, doszło do rabunku – żołnierze odebrali mu wszystkie pieniądze i kazali mu uciekać. Ta sytuacja stała się pretekstem do dalszych incydentów, które miały miejsce w miasteczku.
W tamtych dniach pociągi i samochody, pełne zagrabionych dóbr, nieustannie przejeżdżały przez Ostródę, co stwarzało atmosferę chaotycznej sytuacji, w której panowała nędza i brak podstawowych artykułów żywnościowych.
WIELKA BITWA W OSTRODZE
Gdy Marian Dumny próbował zaalarmować odpowiednie służby, patrol Służby Ochrony Kolei dotarł na miejsce. Sytuacja szybko wymknęła się spod kontroli; czerwonoarmiści zaczęli strzelać, prawdopodobnie w celu zastraszenia. W odpowiedzi na niebezpieczeństwo, na miejsce ruszyły różne grupy z bronią w ręku – milicjanci, ubecy oraz żołnierze Wojska Polskiego. Rozpoczęła się strzelanina, w której zginęli nie tylko czerwonoarmiści, ale i polscy funkcjonariusze.
Zdarzenie przerodziło się w tragiczną bitwę, nazywaną później „Bitwą Czterech Armii”, podczas której wiele osób zostało rannych lub straciło życie.
KONSEKWENCJE I CHAOS
Późniejsze śledztwo ujawniło, że zginęli zarówno radzieccy żołnierze, jak i polski „sokiści”. Chaos, który panował w Ostródzie, był emblematyczny dla ówczesnej rzeczywistości powojennej Polski, w której hierarchie z dnia na dzień się zmieniały, a nowe porządki oznaczały przede wszystkim niepewność i strach.
Liczni świadkowie, którzy mieli opisać zajście, w dużej mierze byli pod wpływem alkoholu, co prowadziło do niejednoznacznych relacji i niejasności w ustaleniu faktów. W dokumentach często można było spotkać błędy językowe, które świadczyły o bezładzie i chaotycznych działaniach służb.
Ostatecznie, w wyniku wydarzeń z 15 stycznia, zginęło w Ostródzie siedmiu ludzi. Choć kilka osób zostało ukaranych, to podział odpowiedzialności był zamazany, co oddaje charakter tamtych dni i realia powojennej Polski. W społeczeństwie, które ciągle zmagało się z traumą wojenną, takie incydenty tylko podgrzewały napięcia i poczucie niestabilności.
