Po II wojnie światowej Polska zmuszona była pożegnać się z rozległymi terenami Wschodnich Kresów, za tzw. linią Curzona, które przypadły Związkowi Sowieckiemu. Utrata prawie 180 tysięcy kilometrów kwadratowych stanowiła 48 proc. obszaru II Rzeczypospolitej. W zamian Polska zyskała ziemie, wcześniej należące do Niemiec, w tym tereny nad Odrą oraz Prusy Wschodnie – nieco ponad 100 tysięcy kilometrów kwadratowych. Uregulowania te zostały formalizowane w traktacie z 16 sierpnia 1945 roku, podpisanym przez ZSRR i polskich komunistów z PKWN.
KOLEJNE GRANICZNE PERTURBACJE
Nie był to jednak koniec granicznych problemów między ZSRR a Polską Ludową. W 1951 roku miała miejsce kontrowersyjna wymiana terytorialna, podczas której Stalin zagarnął dla siebie tzw. kolano Bugu, z miastami Bełz i Sokal, po odkryciu tam bogatych złóż węgla. W zamian Polakom oddano nieurodzajny, górski teren z Ustrzykami Dolnymi oraz już wyeksploatowane złoża ropy. Jednak do kolejnego, znacznie bardziej kontrowersyjnego pomysłu mogło dojść zaledwie rok później.
RAPORTY O KOLEJNYCH ŚMIAŁYCH PROPOZYCJACH
Jak wynika z archiwalnych dokumentów, ZSRR, po uzyskaniu kolana Bugu, złożył Polakom „propozycję” kolejnej wymiany, dotyczącej terenów otaczających Hrubieszów. W zamian PRL miała otrzymać obszar o równoważnej powierzchni, obejmujący miejsca takie jak Dobromil i Chyrów. Polską stronę od zawsze interesowały tereny, na których znajdowały się ważne węzły komunikacyjne, jednak początkowo nie uzyskały one akceptacji ze strony radzieckiej.
Ustalona granica miała wyglądać z północy na południe w sposób następujący: początek odnajdywałby się nad Bugiem, a do ZSRR miałyby trafić Hrubieszów, Turkowice i Tyszowce. Polskie miejscowości, takie jak Annopol i Werbkowice, pozostałyby w granicach PRL, a zmniejszenie powierzchni powiatu hrubieszowskiego o około 1300 kilometrów kwadratowych stałoby się faktem.
SKUTKI DLA LUDNOŚCI I KONTROWERSJE W POLSCE
Propozycja ta z pewnością spotkałaby się z oporem polskich elit. Zgoda na nią wiązałaby się z koniecznością przesiedlenia dziesiątek tysięcy ludzi oraz dodatkowymi wydatkami budżetowymi. Mimo że plany wydawały się być na dobrej drodze, ostatecznie do ich realizacji nie doszło. Utrzymanie Hrubieszowa w polskich granicach dało choć odrobinę ulgi politykom, którzy musieli zmierzyć się z napiętymi relacjami z Moskwą oraz niepewnością wynikającą z upadku ustaleń granicznych.
ŚMIERĆ STALINA A ZMIANY PLANÓW
Ostateczna decyzja o nierealizacji granicznej korekty przyniosła ze sobą śmierć Józefa Stalina 5 marca 1953 roku, co całkowicie zmieniło układ sił w ZSRR. Nowe okoliczności znacznie osłabiły zapał do przeprowadzania zmian, które wydawały się pewne. Tak rozległa i kontrowersyjna kwestia granic zniknęła z radarów polityków, a Hrubieszów pozostał w Polsce, podczas gdy Dobromil i Chyrów znalazły się w granicach ZSRR, dziś Ukrainy.
W historii granicznych turbulencji między Polską a Rosją można dostrzec wiele niuansów, które obrazu granic jasno nie opisują. Historia ta, nie tak odległa, pozostaje nie tylko przekrojem wydarzeń po II wojnie światowej, ale także przypomnieniem, jak kruche mogą być granice i jak łatwo mogą się zmieniać w wyniku politycznych przetasowań.
