Polski system emerytalny znajduje się na krawędzi kryzysu, który grozi znacznym zmniejszeniem wypłacanych świadczeń w nadchodzących dziesięcioleciach. Międzynarodowy Fundusz Walutowy przestrzega, że brak niezbędnych reform może doprowadzić do scięcia średniej emerytury do poziomu minimalnego, co stanowi realne zagrożenie dla finansowej stabilności milionów polskich seniorów.
ALARM MFW: BEZ REFORM EMERYTURY BĘDĄ ZANIKAJĄCE
21 stycznia 2025 roku, na stronie Międzynarodowego Funduszu Walutowego, opublikowano szeroką analizę polskiej gospodarki, w której skoncentrowano się szczególnie na przyszłości systemu emerytalnego. Eksperci MFW prognozują, że jeśli nie zostaną wprowadzone istotne zmiany, do roku 2050 średnia wysokość emerytur może zrównać się z kwotą minimalną, która obecnie wynosi 1780,96 zł brutto. Biorąc pod uwagę obecne tendencje, przyszłość nie maluje się w różowych barwach.
Raport wskazuje, że rosnące wydatki na emerytury mogą zachwiać obecną stabilnością finansów publicznych w Polsce. Z przedstawionych scenariuszy wynika, że niemal każdy z nich podkreśla potrzebę reform, aby uniknąć sytuacji, w której przyszli emeryci zmuszeni będą do życia w skrajnej biedzie. W raporcie wskazano cztery kluczowe problemy, które zasługują na szczegółowe omówienie.
NISKI POZIOM ŚWIADCZEŃ I ROZWIJAJĄCE SIĘ NIERÓWNOŚCI
Coraz więcej osób jest zmuszonych zadowolić się jedynie minimalnymi świadczeniami emerytalnymi, co poważnie obciąża budżet państwa. Z raportu MFW wynika, że w latach 2012-2022 liczba osób, które otrzymują emerytury poniżej minimum, wzrosła dziesięciokrotnie, osiągając liczbę 365 tysięcy. Co gorsza, ponad 80 proc. tych osób to kobiety. Nieodpowiednie środki na waloryzację mogą prowadzić do dalszego spadku realnej wartości emerytur, co pozbawia seniorów możliwości godnego życia. Taki stan rzeczy wymusi też na państwie utworzenie dodatkowych systemów wsparcia, co na dłuższą metę przełoży się na destabilizację życia społecznego i ekonomicznego.
MFW ostrzega, że jeżeli reformy nie zostaną wprowadzone, to wydatki na emerytury w 2050 roku mogą wzrosnąć nawet do 17 proc. PKB, co ma swoje nieuniknione konsekwencje. Już teraz transfery z budżetu państwa pokrywają około 20 proc. wydatków systemu, co w obliczu braków finansowych skazuje nas na jeszcze większy deficyt i narastające problemy z długiem publicznym. Szacuje się, że aby utrzymać dotychczasowy poziom świadczeń, wydatki musiałyby wzrosnąć o kolejne sześć punktów procentowych PKB do 2050 roku.
KOBIETY, SAMOZATRUDNIENIE I NIERÓWNOŚCI
Eksperci wskazują również na nierówności płciowe w polskim systemie emerytalnym. Kobiety otrzymują średnio o 30 proc. niższe emerytury niż mężczyźni, co jest wynikiem niższego wieku emerytalnego i dłuższej przeciętnej długości życia, co wymusza wydłużenie okresu wypłaty zgromadzonego kapitału. Dodatkowo, liczne osoby samozatrudnione, które często opłacają minimalne składki, także przyczyniają się do tego problemu, co w przyszłości może spotęgować ryzyko ubóstwa w tych grupach.
W 2022 roku osoby w wieku powyżej 65 lat stanowiły 19 proc. społeczeństwa, a do 2050 roku ich liczba wzrośnie do 31 proc., co dramatycznie wpłynie na proporcje między pracującymi a emerytami. Wskaźnik zastąpienia, wskazujący na relację emerytury do przeciętnego wynagrodzenia, spadł już do 45 proc., a prognozy przewidują dalszy spadek do 29 proc. w 2050 roku. Taka sytuacja wymusza na rządzie podejmowanie trudnych decyzji, takich jak podwyższenie składek lub obniżenie świadczeń.
REKOMENDACJE MFW I KIERUNKI ZMIAN
MFW proponuje m.in. wydłużenie aktywności zawodowej poprzez zrównanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn oraz jego stopniowe podnoszenie w odpowiedzi na wydłużającą się długość życia. Eksperci zwracają uwagę, że stworzenie zachęt finansowych do późniejszego przechodzenia na emeryturę będzie mało efektywne, jeśli system nie zablokuje możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej. Ważne jest także zwiększenie udziału osób starszych w rynku pracy poprzez elastyczne formy zatrudnienia oraz programy szkoleniowe, co pomoże w odciążeniu systemu publicznego.
Raport wskazuje także na konieczność zmiany zasad obliczania składek, szczególnie dla osób samozatrudnionych, wprowadzając wyższe progi minimalne, co może zredukować różnice w porównaniu do pracowników etatowych. Wspieranie dodatkowych planów emerytalnych, takich jak Pracownicze Plany Kapitałowe, ma szansę na wzmocnienie indywidualnych oszczędności obywateli. Choć MFW nie ma uprawnień do narzucania zmian, jego analizy mają realny wpływ na strategie krajów członkowskich, ostrzegając zarówno decydentów, jak i społeczeństwo przed kluczowymi zagrożeniami. Jak widać, reforma emerytalna to nie tylko konieczność, ale także obowiązek, który musimy spełnić dla przyszłych pokoleń.
Źródło/foto: Interia
