Najwyższa Izba Kontroli złożyła cztery zawiadomienia do prokuratury w sprawie podejrzenia przestępstw popełnionych przez 12 funkcjonariuszy publicznych. Odkrycia te wynikły z kontroli przeprowadzonej w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w 2024 roku, która dotyczyła działań prowadzonych w latach 2020-2023, czyli w okresie rządów Prawa i Sprawiedliwości.
PODEJRZENIA O NARUSZENIE PRAWA
W przypadku 11 osób NIK poinformowała o podejrzeniu popełnienia czynów zabronionych, zgodnie z artykułem 231 Kodeksu karnego, dotyczących „przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez funkcjonariuszy, co działało na szkodę interesu publicznego”. Natomiast w przypadku jednej osoby, zawiadomienie dotyczyło wyrządzenia znacznej szkody Skarbowi Państwa na mocy artykułu 296 Kk.
Pierwsze zawiadomienie wiązało się z realizacją przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych programu „Poland. Business Harbour”, który nie został zatwierdzony przez żaden organ i nie istnieje w żadnych dokumentach. W rezultacie, w latach 2020-2023 wydano 95 545 wiz. Program był wykonywany w okresie od 9 września 2020 roku do 26 stycznia 2024 roku bez odpowiedniej podstawy prawnej, przy wiedzy ministra, sekretarza stanu oraz dyrektorów Departamentu Konsularnego. Żaden z wymienionych nie zatwierdził programu na poziomie Rady Ministrów ani jako inicjatywy ministerialnej — tak brzmi ocena NIK.
BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE NA SZALI
NIK zauważa, że „niespotykane przy innych rodzajach wiz uprawnienia, przy minimalnych wymaganiach dla członków rodzin cudzoziemców oraz zredukowane wymogi dla uczestników programu, spowodowały, że na terytorium Polski mogły wejść dziesiątki tysięcy obcokrajowców, głównie z Białorusi i Rosji. Osoby te mogły pracować w Polsce bez konieczności uzyskania pozwolenia oraz prowadzić działalność gospodarczą na równi z obywatelami polskimi”. Taki stan rzeczy, w opinii NIK, mógł istotnie obniżyć bezpieczeństwo kraju i stanowił zagrożenie dla interesu publicznego.
NACISK NA KONSULÓW
Kolejne zawiadomienie dotyczyło sposobu, w jaki członkowie kierownictwa MSZ wywierali presję na polskich konsulów, domagając się przyjmowania wniosków wizowych poza kolejnością oraz szybszego ich rozpatrywania. NIK wskazuje, że te naciski miały często miejsce za pośrednictwem tzw. clarisów — oficjalnej korespondencji ministerialnej, w której konsultanci otrzymywali listy nazwisk cudzoziemców do priorytetowego rozpatrzenia, bez merytorycznego uzasadnienia działań.
KONSULAT W MUMBAJU I DALSZE NARUSZENIA
Warto też dodać, że NIK zwraca uwagę na zorganizowanie wizytacji konsulatu RP w Mumbaju na początku 2023 roku, mającej na celu wywieranie wpływu na konsula w sprawie pozytywnego rozpatrzenia wniosków wizowych cudzoziemców, którzy twierdzili, że są członkami ekipy filmowej. Takie postępowanie było sprzeczne z przepisami Prawa konsularnego, które zapewniają konsulom niezależność w podejmowaniu decyzji.
Ostateczne zawiadomienie dotyczyło podjęcia decyzji o wynajęciu budynków w Łodzi i Kielcach na potrzeby Centrum Decyzji Wizowych oraz Centrum Informacji Konsularnych. NIK stwierdziła, że takie decyzje były pozbawione uzasadnienia merytorycznego, organizacyjnego i ekonomicznego.
To z właśnie tych niepokojących faktów wynika, że działania urzędników MSZ budzą poważne wątpliwości i nie pozostają bez echa w oczach prawa. Czy w końcu odpowiedzialność w rządzie zacznie być traktowana poważnie?
