Problemy gospodarcze doprowadziły do upadku rządu Olafa Scholza, a ich skutki będą kluczowym zagadnieniem nadchodzących przedterminowych wyborów. Niemieccy wyborcy mogą opowiedzieć się zarówno za utrzymaniem dyscypliny budżetowej, jak i za zwiększeniem wydatków. Wśród mniej konwencjonalnych pomysłów pojawia się nawet postulowanie o wyjście kraju z Unii Europejskiej („dexit”). Ponadto, sytuacja w Ukrainie oraz wsparcie, jakie Niemcy oferują temu państwu, stanowią istotny temat dla wyborców.
STAGNACJA GOSPODARCZA
Niemiecka gospodarka znajduje się w stagnacji już od dziesięciu kolejnych kwartałów – to ponad dwa lata bez wzrostu. Minister gospodarki Robert Habeck zapowiedział, że w 2024 roku należy spodziewać się spadku PKB. Aktualnie 41 proc. Niemców ocenia stan gospodarki jako „zły”, a 51 proc. określa go jako „średni”.
Trudna sytuacja gospodarcza zaostrzyła konflikt w koalicji rządzącej. W poniedziałek rząd Scholza nie uzyskał wotum zaufania, co oznacza, że przedterminowe wybory można spodziewać się na koniec lutego. Największe uznanie w sondażach ma CDU, która cieszy się poparciem na poziomie około 30 proc. Zdaniem ekspertów, partia może nawiązać współpracę z SPD, mimo znacznych różnic w wizjach rozwiązania kryzysu ekonomicznego.
WYNIKI SONDAŻY I WYZWANIA DLA SPD
SPD ma obecnie około 15 proc. poparcia, a Olaf Scholz zmaga się z wewnętrznymi problemami w partii. Minister obrony Boris Pistorius, który stoi na czołowej pozycji jako zwolennik wzmocnienia Bundeswehry i wsparcia dla Ukrainy, zyskuje na popularności. Scholz preferuje inny przekaz, stawiając SPD w roli „partii pokoju”.
Kanclerz ogłosił plan podniesienia płacy minimalnej do 15 euro za godzinę, przebijając jednocześnie ofertę skrajne lewicowej BSW (14 euro). Socjaldemokraci planują również programy skierowane do emerytów oraz pracowników przemysłowych, co może być kluczowe, pamiętając, że w 2021 roku SPD uzyskała 35 proc. poparcia wśród starszych wyborców.
PROGRAMY CDU I POSTULATY AFDP
Friedrich Merz, przewodniczący CDU, zaznacza znaczenie kontynuacji pomocy dla Ukrainy. Jego partia stawia jednak na aspekty gospodarcze, w których postrzegana jest jako bardziej kompetentna z uwagi na pozytywne wyniki ekonomiczne za rządów Angeli Merkel. CDU planuje obniżenie podatków oraz reformę świadczeń socjalnych, proponując zlikwidowanie zasiłku obywatelskiego (Bürgergeld) i zastąpienie go mniejszym wsparciem. Działa to na rzecz motywacji bezrobotnych do podjęcia pracy.
W obliczu problemów gospodarczych rośnie poparcie dla skrajnie prawicowej Alternatywy dla Niemiec (AfD), która obecnie cieszy się około 18 proc. poparciem, wyprzedzając rządzącą koalicję w sondażach. Jej postulaty obejmują m.in. wystąpienie z Unii Europejskiej oraz ograniczenie migracji. Tino Chrupalla, współprzewodniczący AfD, kwestionował również sens członkostwa Niemiec w NATO.
ZIELONI I NOWOZAŁOŻONA BSW
Zieloni pod kierownictwem Roberta Habecka koncentrują się na walce z populizmem AfD i BSW, kierując przekaz do młodych ludzi i kobiet. Obecnie ich poparcie wynosi dwadzieścia procent. BSW, partia stworzona przez Sahrę Wagenknecht, osiągnęła poparcie na poziomie około 8 proc. Podobnie jak AfD, BSW domaga się zakończenia wojny w Ukrainie oraz wzrostu płacy minimalnej i wzmocnienia związków zawodowych.
PROBLEMY FINANSOWE I INNOWACJE BUDŻETOWE
Reformy budżetowe, wprowadzone w 2009 roku, ustaliły, że deficyt nie może przekraczać 0,35 proc. PKB. System dyscypliny finansowej zyskał w Niemczech miano „czarnego zera” i doprowadził do nadwyżki budżetowej w latach 2012-2019. Jednakże restrykcje te miały swoje konsekwencje, wpływając negatywnie na stan infrastruktury. Pandemia i zerwanie globalnych łańcuchów dostaw spowodowały spadek eksportu, a odejście Merkel w 2021 roku pozostawiło kraje w politycznym chaosie.
W 2022 roku Niemcy doświadczyły pierwszego deficytu handlowego z powodu przewagi importu nad eksportem. Rząd, próbując obejść budżetowe ograniczenia, wprowadził specjalne fundusze. Jednak wyrok niemieckiego Trybunału Konstytucyjnego w listopadzie 2023 roku skarlał te praktyki, ograniczając pole manewru w kolejnych budżetach.
W trakcie negocjacji nad budżetem na 2025 rok FDP zagroziło opuszczeniem koalicji, sprzeciwiając się modyfikacjom „hamulca budżetowego”. W rezultacie niektóre programy socjalne zostały zredukowane, a wzrost finansowania Bundeswehry sfinansowano z funduszu specjalnego.
Po II wojnie światowej niemiecka gospodarka korzystała z globalizacji i wsparcia ze strony Stanów Zjednoczonych. W obliczu rosnącej rywalizacji z Chinami oraz protekcjonistycznych trendów, sektor przemysłowy Niemiec zmaga się z licznymi wyzwaniami, w tym dużą konkurencją ze strony chińskiej branży motoryzacyjnej, a zwłaszcza marketów samochodów elektrycznych. Niemcy przeżywały podobne trudności pod koniec lat 90., kiedy to rząd Gerharda Schrödera wprowadził „Agendę 2010” mającą na celu walkę z wysokim bezrobociem. Pod rządami CDU i stabilnych reform, Niemcy stosunkowo sprawnie przetrwały kryzys finansowy w 2008 roku.
Źródło/foto: Interia
