Pochodząca z Moskwy żona polskiego króla, Helena, jest postacią owianą tajemnicą w naszej historii. Dla wielu była symbolem zdrady, dla innych natomiast orędowniczką pokoju. W artykule przyjrzymy się losom królowej, która nie otrzymała polskiej korony.
ODNALEZIENIE REGALII GROBOWYCH
W grudniu w Archikatedrze Wileńskiej dokonano niezwykłego odkrycia – odnaleziono zaginione regalia grobowe polskich władców. Choć oficjalnie uznano, że najważniejsze insygnia koronacyjne zostały zniszczone, to to znalezisko budzi entuzjazm i nadzieję na przywrócenie pamięci o dawnych monarchach.
Wśród cennych przedmiotów znajduje się ozdobna korona grobowa króla Aleksandra Jagiellończyka, który rządził przez zaledwie pięć lat. Jego żona, pochodząca z Rusi, stała się na zawsze częścią legendy. Jednak aby w pełni zrozumieć losy Heleny, trzeba sięgnąć do czasów jej teścia, Kazimierza Jagiellończyka.
POLITYCZNE ZAGADKI RODU JAGIELLONÓW
Kazimierz zmarł w 1492 roku, mając trzech synów: Jana, Aleksandra i Zygmunta. Świadomy kruchości dynastii, na krótko przed swoją śmiercią zdecydował, że Aleksander obejmie Litwę, a Jan zostanie królem Polski. Taki podział władzy wzbudzał obawy o przyszłość unii polsko-litewskiej. Mimo to szlachta zaufała Kazimierzowi, zgadzając się na współpracę obu braci.
Jednak tuż po zgonie króla, Iwan III Srogi z Moskwy ogłosił się „prawnym panem całej Rusi”, co sprowokowało wojnę. Jan wysłał Aleksandra w imię pokoju, jednak główne zagrożenie zewnętrzne stanowiły wówczas walki z Turkami. Konflikt z Moskwą zakończono w 1494 roku dzięki małżeństwu Aleksandra z córką Iwana III, co miało być krokiem do stabilizacji.
HELENĘ Z RURYKOWICZÓW
W tych okolicznościach do historii weszła Helena, reprezentująca ruską rodzinę Rurykowiczów. Paweł Jasienica w „Polsce Jagiellonów” podkreśla, że jej małżeństwo miało różne znaczenia dla obu stron. Z jednej strony Aleksander pragnął trwałego pokoju, z drugiej – Iwan III traktował to jako chwilowy rozejm, a obecność córki w Wilnie widział jako krok do dominacji nad Rusią.
Helena, mimo że stała się żoną przyszłego króla, znajdowała się w trudnej sytuacji. Polityczne intrygi pociągały za sobą konieczność podjęcia działań, które w końcu wywarły na niej olbrzymią presję. Z listów do ojca wynika, że stała się pośredniczką między Moskwą a Wilnem, obawy o lojalność wobec rodziny musiały wpływać na jej decyzje.
TRAGICZNE LOSY KRÓLOWEJ
W 1500 roku, po wojnie z Moskwą, Helena stanęła przed nowymi wyzwaniami. Po śmierci Jana Olbrachta w 1501 roku, jego brat Aleksander został królem, jednak Helena nie miała szans na koronację – pozostawała prawosławną żoną, co budziło opór wśród biskupów.
Pomimo tego Helena była uznawana za królową przez poddanych. Po raz pierwszy przybyła do Krakowa w lutym 1502 roku, co było wydarzeniem o znaczeniu państwowym. Władza Aleksandra opierała się na grze politycznej, w której niejednokrotnie musiał zgodzić się na ograniczenie swoich praw na rzecz szlachty.
Aleksander zmarł w 1506 roku. Helena, jako wdowa, miała swoją rolę w utrzymaniu napiętych relacji z Moskwą, gdzie w 1505 roku władzę przejął jej brat Wasyl III. Działania Heleny pozostają niejasne; z jednej strony próbowała odbudować stosunki między księstwami, z drugiej zagrażały jej oskarżenia o spiskowanie.
Zmarła w 1513 roku, pozostawiając za sobą wiele pytań. Pochowana w Wilnie, znalazła spokój w kryptach soboru Przeczystej Bogurodzicy. Helena to postać tragiczna, będąca świadkiem burzliwych wydarzeń, które na zawsze zmieniły bieg historii obu narodów.
Źródło/foto: Interia
