Zygmunt I Stary
Zygmunt I Stary (1467-1548) był wielkim księciem litewskim od 1506 roku oraz królem Polski od 1507 do 1548. Należał do dynastii Jagiellonów, będąc przedostatnim synem Kazimierza IV Jagiellończyka. Po śmierci brata Aleksandra Jagiellończyka objął tron Polski. Był dwukrotnie żonaty, najpierw z Barbarą Zápolyą, a po jej śmierci z Boną Sforzą.
Elekcja i koronacja
Po śmierci Aleksandra Jagiellończyka Zygmunt został wybrany na wielkiego księcia litewskiego przez litewską radę w 1506 roku, a następnie na króla Polski w 1507 roku. Jego koronacja miała miejsce 24 stycznia 1507 roku na Wawelu.
W 1507 roku zainicjował wojnę z Wielkim Księstwem Moskiewskim, która trwała do 1508 roku, co wzmocniło litewskie posiadłości wschodnie. W jego rządach podjęto również próbę stworzenia stałego funduszu na obronność, co jednak nie powiodło się.
Reformy i osiągnięcia
- Oddłużenie skarbu oraz rozdzielenie rachunkowości podatków publicznych od skarbu królewskiego.
- Włączenie Mazowsza do Polski jako województwa mazowieckiego.
- Wprowadzenie zasad wyboru monarchy i wzmocnienie roli sejmu.
- Ulepszenie gospodarki celnej i rozwój miast królewskich.
W 1530 roku Zygmunt August został koronowany na króla Polski, co było wyjątkowym przypadkiem elekcji za życia monarchi.
Sprawy wyznaniowe
Zygmunt I Stary był przeciwnikiem luteranizmu. W 1520 roku zakazał w Polsce książek luterańskich, a w 1526 roku zorganizował procesy przeciwko kaznodziejom luteranizmowi w Gdańsku, co zakończyło się egzekucjami.
Polityka zagraniczna
W polityce zagranicznej Zygmunt dążył do zapobieżenia okrążeniu przez wrogów. Po wojnie z Moskwą w latach 1512-1522 doszło do utraty Smoleńska, jednak zjazd wiedeński w 1515 roku przyniósł Polsce uznanie praw do Prus.
W 1525 roku Zygmunt przyjął hołd lenny Albrechta Hohenzollerna. Konflikty z Tatarami i Mołdawią również miały miejsce, ale nie przyniosły znaczących rezultatów.
Zygmunt I Stary a rozwój sztuki
Król był mecenasem sztuki, wprowadzając renesans do Polski. Przebudował Zamek Królewski na Wawelu, ufundował Kaplicę Zygmuntowską oraz nagrobek swojego brata.
Upamiętnienie w kulturze
- Pomnik w Kozienicach, poświęcony narodzinom króla.
- Popiersie na Placu Parkowym w Kleszczelach.
- Wizerunek na polskich monetach i banknotach.
Okres panowania Zygmunta I Starego jest uważany za złoty wiek w historii Polski, a król cieszył się szacunkiem zarówno w kraju, jak i za granicą.
