Żyd Wieczny Tułacz
Żyd Wieczny Tułacz (Ahaswerus, Aswerus) to legendarna postać, która według tradycji miała znieważyć Chrystusa w drodze na Golgotę, co doprowadziło do jej wiecznej tułaczki po świecie. Legenda ta przybierała różne formy w ciągu wieków.
Ewolucja legendy
Najwcześniejsze wersje legendy opowiadają o człowieku, który nie mógł umrzeć, błądząc po świecie i obserwując życie innych ludzi, czekając na koniec czasów. W 1228 roku benedyktyn Matthieu Pârisa spisał relację armeńskiego biskupa, który twierdził, że odźwierny Poncjusza Piłata, Cartaphilus, popchnął Chrystusa, na co ten odpowiedział: „Idę jak jest zapisane, niebawem odpocznę, ale ty będziesz wędrował aż do mojego powrotu.” Cartaphilus, ochrzczony jako Józef, miał później opowiadać swoją historię.
W XVII wieku postać Ahaswerusa stała się szeroko znana w Europie, często przedstawiana jako żydowski szewc. Anonimowy list z 1602 roku zawierał relację o spotkaniu biskupa Paula von Eitzena z Ahaswerusem. W tym kontekście kładzie się nacisk na karę wiecznej tułaczki oraz nawrócenie.
Doniesienia o spotkaniach z wiecznym tułaczem pojawiały się w XVII, XVIII i XIX wieku, a ostatnie z nich miało miejsce w 1868 roku, kiedy to amerykański mormon z Salt Lake City twierdził, że spotkał Ahaswerusa. Legenda ta cieszyła się szczególnym zainteresowaniem w okresie romantyzmu oraz na początku XX wieku.
Nawiązania w kulturze
Postać Żyda Wiecznego Tułacza inspirowała wielu pisarzy i artystów. Oto niektóre z dzieł, w których się pojawia:
- Rękopis znaleziony w Saragossie – Jan Potocki
- Dajan – Mircea Eliade
- Historia Żyda Wiecznego Tułacza – Jean d’Omersson
- Mnich – Matthew Gregory Lewis
- Żyd wieczny tułacz – Eugène Sue
- Książę indyjski czyli Upadek Konstantynopola – Lewis Wallace
- Prelekcje paryskie – Adam Mickiewicz
- O Żydzie wiecznym tułaczu – Jan Aleksander Karłowicz
- Rozmyślania – Antoni Lange
- Xiądz Faust – Tadeusz Miciński
- Kantyczka dla Leibowitza – Walter Miller
- Sto lat samotności – Gabriel García Márquez
- Budowniczy ruin – Herbert Rosendorfer
- Krawędź snu – Marcin Wolski
- Krawędź czasu – Krzysztof Piskorski
- Żyd Wieczny Tułacz – Aleksander Wat
- Austeria – Justyna Steczkowska
- Syn Człowieczy – Yi Munyol
- Ostatni statek z planety Ziemia – John Boyd
- Ahaswer – Stanisław Grochowiak
- Cartaphilus w mandze Oblubienica czarnoksiężnika
- Aleksander Wat – Jacek Kaczmarski
- Dzienniki gwiazdowe („Podróż dwudziesta”) – Stanisław Lem
