Związek Robotników Polskich (ZRP)
Związek Robotników Polskich, polska organizacja socjalistyczna, działał w zaborze rosyjskim w latach 1889-1893. W 1893 roku ZRP przyłączył się do Polskiej Partii Socjalistycznej, a część członków utworzyła Socjaldemokrację Królestwa Polskiego.
Historia
W 1889 roku, z inicjatywy socjalistycznych kół młodzieży, powstały grupy takie jak „Kół oświaty robotniczej” oraz „Towarzystwo oświaty ludu miejskiego”. ZRP powstał jako opozycja do Socjalno-Rewolucyjnej Partii Proletariat, koncentrując się na działalności oświatowej i ekonomicznej.
Organizacja nie publikowała żadnych oficjalnych dokumentów ani programu, stosując podpisy „Socjaliści polscy” w celu uniknięcia oskarżeń o rewolucyjność. Uznawano, że rewolucja jest koniecznością, a jej nośnikiem jest proletariat. Działania ZRP opierały się głównie na strajkach, a nie na akcji terrorystycznej.
Brak haseł politycznych wynikał z przekonania o niemożności zmian rewolucyjnych. ZRP, traktowany jako mniej niebezpieczny, mógł korzystać z legalnych form działalności. Organizacja wydawała „Tygodnik powszechny” pod redakcją Ludwika Krzywickiego. Do czołowych działaczy należeli:
- Ludwik Krzywicki
- Józef Bek
- Jan Leder
- Stanisław Grabski
- Leon Falski
- Julian Marchlewski
- Adolf Warski
- Antoni Humnicki
- Janusz Tański
- Karol Chodaczyński
ZRP działał głównie w Łodzi, Zgierzu i Pabianicach, skupiając blisko 200 działaczy. Inicjatywy, takie jak „Kasy oporu”, przyciągnęły tysiące robotników, a ZRP był najaktywniejszą organizacją w tym zakresie. Wspólnie z Proletariatem organizowano obchody 1 maja 1891 roku.
W listopadzie 1891 roku doszło do aresztowań członków ZRP, co paraliżowało organizację. W wyniku tych wydarzeń pojawiły się hasła polityczne, a kierownictwo objęli Ludwik Krasuski i Antoni Humnicki. W 1892 roku przygotowano odezwy z postulatami politycznymi, co doprowadziło do „Buntu łódzkiego” i kolejnych aresztowań.
W lutym 1893 roku, z uwagi na zbieżność działań, ZRP połączył się z Socjalno-Rewolucyjną Partią Proletariat, tworząc Polską Partię Socjalistyczną. Z grupy byłych członków ZRP powstała Socjaldemokracja Królestwa Polskiego.
Przypisy
Bibliografia
- Perl F., Dzieje ruchu socjalistycznego w zaborze rosyjskim (do powstania PPS), Warszawa 1932
