Związek Polaków na Białorusi
Związek Polaków na Białorusi (ZPB) to stowarzyszenie, które zostało założone w czerwcu 1990 roku, wywodzące się z Polskiego Stowarzyszenia Kulturalno-Oświatowego im. Adama Mickiewicza z 1988 roku oraz Polskiego Stowarzyszenia Kulturalno-Oświatowego „Polonia” z 1990 roku. Jego głównym celem jest wspieranie polskiego szkolnictwa, kultury i tradycji w Białorusi.
W najlepszym okresie ZPB zrzeszał ponad pięć tysięcy Polaków, stając się największą niezależną organizacją społeczną w kraju. Aktualnie, siedziba uznawana przez rząd RP znajduje się w Grodnie, podczas gdy władze uznawane przez rząd Białorusi mają siedzibę w Mińsku.
Historia
Związek Polaków na Białorusi został założony w 1990 roku przez Tadeusza Gawina, a jego początek datowany jest na 1988 rok. W pierwszych latach działalności ZPB korzystał z okresu „odwilży politycznej”, co umożliwiło rozwój i nawiązywanie kontaktów z białoruskimi politykami. W 2000 roku prezesem został Tadeusz Kruczkowski, który zmienił kierunek organizacji, co spowodowało wewnętrzne napięcia i zmniejszenie dotacji z Polski.
W 2003 roku białoruskie Ministerstwo Sprawiedliwości rozpoczęło proces likwidacji ZPB, zarzucając mu m.in. brak tłumaczeń dokumentów. Pomimo trudności, Związek reprezentuje społeczność polską, która stanowi około 4% mieszkańców Białorusi. W 2005 roku Andżelika Borys została wybrana przewodniczącą ZPB, jednak wybór ten nie został uznany przez władze białoruskie. Po kolejnych zjazdach organizacja została podzielona na frakcje uznawane przez różne władze.
W 2007 roku ZPB uznawany przez rząd RP otrzymał Wawrzyn Polonijny. W 2020 roku, po sfałszowanych wyborach prezydenckich, miały miejsce represje wobec ZPB i innych polskich organizacji. W 2021 roku portal internetowy ZPB uznany został za ekstremistyczny przez białoruskie władze.
Przewodniczący
- Tadeusz Gawin (1990-2000)
- Tadeusz Kruczkowski (2000-2005)
- Andżelika Borys (2005-2010, 2016-obecnie)
- Mieczysław Jaśkiewicz (2012-2016)
- Stanisław Siemaszko (2009-2012)
- Alaksandr Sonhin (od 2021)
