Źródła historyczne
Źródła historyczne, według Jerzego Topolskiego, to wszelkie zachowane ślady działalności człowieka, które pozwalają na poznanie przeszłości. Krytyka źródła polega na analizie, aby stało się ono użyteczne w kontekście badań historycznych.
Definicja
W historiografii pojęcie źródła historycznego definiuje się różnorodnie. M. Handelsman określa je jako wszystkie zachowane ślady ludzkiej działalności. W tradycyjnym podejściu modernistycznym, źródła miały odzwierciedlać fakty historyczne. Z kolei postmodernizm kwestionuje możliwość „odbijania” historii, postrzegając źródła jako konstrukcje stworzone przez historyków.
Podział źródeł historycznych
Źródła historyczne można podzielić według kilku kryteriów:
- Pod względem statusu ontologicznego:
- Materialne:
- Pisane: np. kroniki, pamiętniki, dokumenty, korespondencja, hagiografie, biografie, napisy epigraficzne.
- Niepisane: np. źródła archeologiczne, dzieła sztuki, obiekty architektoniczne.
- Niematerialne: np. legendy, obyczaje, język.
- Materialne:
- Pod względem metodologicznym:
- Potencjalne: źródła, z których można wydobyć informacje.
- Efektywne: źródła, z których już wydobyto informacje w danym badaniu.
- Pod względem pochodzenia informacji:
- Bezpośrednie: źródła zawierające informacje możliwe do uzyskania bez pośrednictwa.
- Pośrednie: źródła relacjonujące wydarzenia z perspektywy innej osoby.
- Pod względem adresowania:
- Źródła adresowane: tworzone z myślą o przekazaniu informacji historykom, mogące zawierać zniekształcenia.
- Źródła nieadresowane: źródła, z których korzysta historyk jako wtórny odbiorca, np. materiały statystyczne czy źródła archeologiczne.
Warto zauważyć, że źródła pośrednie mają zawsze charakter adresowany, podczas gdy źródła bezpośrednie mogą występować w obu formach. Analiza tych źródeł jest kluczowa dla zrozumienia przeszłości.
