Znak wodny
Znak wodny, znany również jako filigran, to charakterystyczny obraz widoczny w świetle przechodzącym, uzyskiwany podczas produkcji papieru. Jest on rezultatem zróżnicowanej grubości papieru lub zagęszczenia włókien i najczęściej stosowany jako zabezpieczenie druku, na przykład w banknotach.
Historia i geneza
Znaki wodne mają długą historię, sięgającą czasów ręcznego czerpania papieru. Pierwszy taki znak użyto w Cremonie (Włochy) w 1271 roku. W Polsce najstarszym znakiem jest podwójny krzyż z papierni w Prądniku Czerwonym z końca XV wieku. Początkowo znaki te służyły jako znak firmowy wytwórcy, jednak z czasem zaczęto je stosować jako dowód autentyczności dokumentów oraz do oznaczania gatunku papieru.
Typy znaków wodnych
W wyniku maszynowej produkcji papieru, znaki wodne zaczęły być tłoczone maszynowo, co umożliwiło uzyskiwanie bardziej skomplikowanych wzorów. Oto podstawowe typy znaków wodnych:
- Jednotonowy jasny (pozytywowy): jaśniejszy od papieru, uzyskiwany przez wypukłe tłoczenie.
- Jednotonowy ciemny (negatywowy): ciemniejszy od papieru, uzyskiwany przez wklęsłe tłoczenie.
- Dwutonowy: zawiera elementy zarówno ciemniejsze, jak i jaśniejsze od papieru.
- Wielotonowy: charakteryzuje się łagodnymi przejściami tonów.
Znaki wodne maszynowe są powszechnie stosowane jako zabezpieczenia papierów wartościowych, banknotów i dokumentów. Ręcznie czerpane papiery często zawierają filigrany, które znajdują zastosowanie w sztuce i luksusowej galanterii papierniczej.
Kierunek znaku wodnego
Kierunek znaku wodnego odnosi się do położenia jego elementów na papierze. Może on być normalny, obrócony lub ukośny. Przy znakach schodkowych lub falistych można określić, czy są one wschodzące, czy schodzące.
Podsumowanie
Znak wodny to istotny element w produkcji papieru, mający zastosowanie zarówno w zabezpieczeniach, jak i w estetyce. Jego historia jest bogata, a techniki produkcji zróżnicowane, co czyni go ważnym obiektem badań w dziedzinie filigranistyki.
