„`html
Ziemniak (Solanum tuberosum)
Ziemniak, znany również jako psianka ziemniak, to gatunek rośliny z rodziny psiankowatych, pochodzący z Ameryki Południowej. Jego jadalne bulwy, bogate w skrobię, uprawiane są na całym świecie. Ziemniak przybył do Europy w XVI wieku i szybko stał się jednym z podstawowych składników diety. W 2009 roku zajął czwarte miejsce pod względem produkcji wśród roślin uprawnych.
Pochodzenie i historia
W stanie dzikim istnieje ponad 200 gatunków psianek w obu Amerykach. Nowsze badania wskazują, że wszystkie odmiany ziemniaka pochodzą od gatunku Solanum brevicaule, uprawianego w Peru od 7–10 tysięcy lat. Ziemniak był kluczowym elementem diety w XIX wieku, a jego uprawa przyczyniła się do wzrostu populacji w Europie.
Produkcja ziemniaka na świecie
Produkcja ziemniaków wzrosła na przestrzeni lat, osiągając w 2011 roku ponad 370 mln ton. Mimo zmniejszenia areału upraw, wzrost plonów pozwolił na utrzymanie globalnej produkcji. Spada areał upraw w krajach rozwiniętych, podczas gdy regiony Azji i Ameryki Łacińskiej notują wzrost wydajności.
Produkcja ziemniaka w Polsce
W 2014 roku zbiory ziemniaka w Polsce wyniosły około 7,7 mln ton, co oznacza wzrost o 8,1% w porównaniu do roku poprzedniego. Powierzchnia uprawy zmniejsza się, osiągając 276,9 tys. ha, z dominującą rolą gospodarstw indywidualnych (95%).
Odmiany uprawne
W Peru znajduje się największy bank genów ziemniaka, z ponad 10 tysiącami odmian. W Polsce zarejestrowano 107 odmian, które dzielą się na:
- Bardzo wczesne: Krasa, Irys, Gloria
- Wczesne: Nora, Augusta, Gracja
- Średnio wczesne: Ibis, Pirol, Żagiel
- Średnio późne: Bryza, Syrena, Zeus
- Późne: Uran, Lenino, Bzura
Typy kulinarne ziemniaków
Odmiany ziemniaków jadalnych różnią się zastosowaniem, co dzieli je na typy kulinarne:
- A – sałatkowe
- B – wszechstronnie użytkowe
- C – mączyste
- D – bardzo mączyste i suche
Choroby ziemniaka
Ziemniaki mogą być podatne na różne choroby, w tym:
- Nieinfekcyjne: rdzawa plamistość, brunatna pustowatość
- Wirusowe: liściozwój, mozaika
- Bakteryjne: śluzak, czarna nóżka
- Grzybowe: zaraza, mączniak prawdziwy
Pomniki ziemniaka znajdują się w różnych miejscach na świecie, w tym w Chorwacji i USA.
„`
