Ziemia Chełmińska – region historyczno-etnograficzny w północno-środkowej Polsce, część Pomorza Nadwiślańskiego, niegdyś jednostka terytorialna I Rzeczypospolitej.
Granice
Ziemia Chełmińska graniczy z Prusami na północy i wschodzie, ziemią dobrzyńską na południu, Kujawami na zachodzie oraz Pomorzem Gdańskim na północnym wschodzie. Granice wyznaczają rzeki: Wisła (zachód), Drwęca (południe) oraz Osa (północ).
Historia
Wczesne średniowiecze
Na początku XI wieku, za czasów Mieszka II, na Górze Św. Wawrzyńca w Kałdusie powstał gród, który wyznaczał północny punkt granicy państwa. Ziemia Chełmińska weszła w skład monarchii Piastów na przełomie X i XI wieku. Badania wskazują, że początkowo była zamieszkana przez ludność słowiańską, a wpływy kujawskie i mazowieckie pojawiły się dopiero w połowie XI wieku.
Średniowiecze
W XIII wieku przyłączono ziemię lubawską oraz obszar wokół Łasina. W 1317 roku ziemia michałowska również weszła w skład ziemi chełmińskiej. W okresie rozdrobnienia feudalnego region stał się częścią dzielnicy mazowieckiej, co zapoczątkowało intensywną akcję misyjną. W latach 1807-1815 był częścią Księstwa Warszawskiego, a następnie Królestwa Prus. W 1871 roku został włączony do Cesarstwa Niemieckiego.
Okres międzywojenny i II wojna światowa
Po I wojnie światowej, w 1919 roku, ziemia Chełmińska powróciła do Polski. Okres międzywojenny przyniósł rozwój regionu, jednak II wojna światowa spowodowała znaczne zniszczenia. Grudziądz, Lidzbark i Lubawa ucierpiały najbardziej. W regionie miały miejsce prześladowania Polaków, a wielu zostało wysiedlonych lub uwięzionych. Po wojnie, w 1945 roku, rozpoczęto powroty wysiedlonych Polaków.
Regiony fizycznogeograficzne
Ziemia Chełmińska obejmuje cztery makroregiony:
- Dolina Dolnej Wisły
- Pojezierze Iławskie
- Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie
- Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka
Miasta
Region ten obejmuje wiele miast, w tym Chełmno, Toruń i Grudziądz. Do miast zdegradowanych, które utraciły status miasta, również zalicza się kilka miejscowości.
