Zeolity
Zeolity to grupa minerałów glinokrzemianowych, uwodnionych, charakteryzujących się różnorodnym składem chemicznym i właściwościami. Grupę tę w 1756 roku zdefiniował szwedzki mineralog Axel Frederik Cronstedt. Nazwa „zeolit” pochodzi z greckich słów oznaczających „wrzące kamienie”, co odnosi się do ich zdolności do uwalniania wody pod wpływem ciepła.
Zeolity zawierają kationy, takie jak Na, Ca, Ba, Sr, K, oraz wodę w swojej strukturze. Istnieje około 50 różnych minerałów w tej grupie, z czego 15 występuje powszechnie. Do najważniejszych zeolitów należą:
- mezolit
- thomsonit
- gonnardyt
- epistilbit
- ferrieryt
- laumontyt
- analcym
Morfologia i klasyfikacja
Zeolity dzielą się na kilka grup morfologicznych:
- włókniste: natrolit, mezolit, skolecyt
- płytkowe: heulandyt, klinoptilolit, stilbit
- kostkowe: gismondyt, phillipsyt, yugawaralit
Właściwości
Zeolity mają następujące właściwości:
- Wzór chemiczny: ABxO2x · nH2O
- Układ krystalograficzny: krystalizują w różnych układach
- Twardość: od 3 do 5,5 w skali Mohsa
- Gęstość: od 2,1 do 2,3 g/cm3
- Rysa: biała
- Barwa: najczęściej białe, szare, żółtawe
- Łupliwość: zmienna, od niewyraźnej do doskonałej
Zeolity łatwo rozpuszczają się w kwasie solnym i oddają wodę podczas ogrzewania do około 400 °C. Te właściwości umożliwiają ich zastosowanie w różnych dziedzinach, w tym w uzdatnianiu wody i jako materiały filtracyjne.
Występowanie
Zeolity występują w pustkach i szczelinach skał magmowych, głównie w zasadowych wulkanitach oraz w geodach i granitach.
Zastosowanie
Zeolity mają szerokie zastosowanie, w tym:
- uzdatnianie wody
- oczyszczanie gazów i ścieków
- przemysł chemiczny (np. w produkcji nawozów)
- przemysł spożywczy (dodatek do paszy)
- produkcja cementu i kruszyw
Przypisy
Bibliografia
- Encyklopedia popularna PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993
- Encyklopedia Techniki/Materiałoznawstwo, Wydawnictwa Naukowo-techniczne, 1969