Informacje ogólne
Zemsta to komedia Aleksandra Fredry, składająca się z czterech aktów. Uznawana jest za jedno z najważniejszych dzieł polskiej literatury. Powstała w latach 1832–1833 i po raz pierwszy została wydana w 1838 roku we Lwowie. Prapremiera miała miejsce 17 lutego 1834 roku, a pierwsze wystawienie w Krakowie odbyło się 7 kwietnia 1839.
Geneza
Sztuka została zainspirowana dokumentem z zamku Kamieniec, który Fredro znalazł w Odrzykoniu. Opisuje on spory między dwoma rodami: Firlejów i Skotnickich. W pierwszej wersji akcja osadzona była w XVII wieku, jednak ostateczna wersja przenosi wydarzenia na koniec XVIII wieku.
Postacie
- Rejent Milczek – właściciel połowy zamku i wróg Cześnika.
- Cześnik Maciej Raptusiewicz – mieszkaniec drugiej połowy zamku, pragnący ożenić się z Podstoliną.
- Klara Raptusiewiczówna – bratanica Cześnika, zakochana w Wacławie.
- Józef Papkin – zubożały szlachcic, sługa Cześnika.
- Podstolina Hanna Czepiersińska – wdowa, której Cześnik pragnie się ożenić.
- Wacław Milczek – syn Rejenta, zakochany w Klarze.
Przegląd treści
Akt 1
Cześnik rozważa małżeństwo z Podstoliną i prosi Papkina o pomoc w swatach. W międzyczasie, Wacław i Klara wyrażają swoją miłość, co złości Cześnika.
Akt 2
Wacław usiłuje przekonać Cześnika do zgody z Rejentem. Zjawia się Podstolina, która ma zamiar zerwać zaręczyny z Cześnikiem na rzecz Wacława. Papkin wyznaje Klarze miłość.
Akt 3
Rejent planuje pozew przeciw Cześnikowi, a Wacław pragnie ożenić się z Klarą. Papkin dostarcza list z wyzwaniem na pojedynek, lecz sytuacja komplikuje się, gdy Podstolina odrzuca Cześnika.
Akt 4
Cześnik, wściekły na Podstolinę, planuje zemstę. W wyniku zawirowań, Wacław i Klara decydują się na ślub, co prowadzi do zgody między Cześnikiem a Rejentem.
Ekranizacje i wystawienia
Zemsta została dwukrotnie zekranizowana: w 1956 i 2002 roku. Ponadto, czterokrotnie wystawiono ją w Teatrze Telewizji.
Podsumowanie
Zemsta to komedia o skomplikowanych relacjach międzyludzkich, pełna humoru i ironii. Dzieło Fredry pozostaje ważną częścią polskiej kultury teatralnej i literackiej.
