Zdanie okolicznikowe celu
Zdanie okolicznikowe celu (łac. sententia finalis) wyjaśnia zamiar czynności wyrażonej w zdaniu nadrzędnym. Wprowadza się je przy pomocy spójników:
Reklama
- ut lub uti = żeby
- ne = żeby nie
- quo = ut eo = aby tym
- quominus = aby tym mniej
Dodatkowe zdanie celowe zaprzeczone wprowadza się spójnikiem neve (i żeby nie). Przykłady zdań celowych:
- Mortui sunt, ut liberi vivamus = Nie żyją, byśmy my mogli żyć wolni.
- Romani ab aratro adduxerunt Cincinnatum, ut dictator esset = Rzymianie przyprowadzili Cyncynnata prosto od pługa, żeby go zrobić dyktatorem.
- Legem brevem esse oportet, quo facilius ab imperitis teneatur = Ustawa powinna być krótka, żeby tym łatwiej ją rozumieli laicy.
Zaimki i partykuły nieokreślone, takie jak aliquis czy aliquid, w połączeniu z ne tracą przedrostek:
Reklama
- ne quis = żeby ktoś nie
- ne quid = żeby coś nie
- ne quando = żeby kiedyś nie
Przykłady przekształceń w zdaniach zaprzeczonych:
- Trasybulus legem tulit, ne quis ante actarum rerum accusaretur neve multaretur = Trazybulus ustanowił prawo, żeby nikt nie był oskarżany w sprawach już osądzonych, i żeby nie był karany.
- Caesar portas claudi iussit, ne quam oppidani iniuriam acciperent = Cezar kazał zamknąć bramy miasta, żeby mieszkańcom nie stała się krzywda.
Jeśli zaprzeczony jest tylko jeden wyraz, używa się spójnika ut non lub ut minus:
- Mater puero facem dedit, ut noctu iter faciens non timeret = Matka dała chłopcu pochodnię, żeby się nie bał iść po nocy.
Inne sposoby wprowadzania zdania celowego
Zdanie względno-celowe
Istnieją także zdania celowe wprowadzane przy użyciu zaimków względnych qui, quae, quod oraz orzeczenia w coniunctivie. Przykład:
- Caesar Labienum misit, qui auxilium peteret = Cezar wysłał Labienusa, żeby ten poprosił o pomoc.
Zdania względno-celowe różnią się od zwykłych zdań względnych tym, że mają orzeczenie w coniunctivie.
Reklama
